Skrifta på veggen - utandørs skilt og reklame

Veiledning

Valg for denne aktiviteten:

 Hovedside  Les veiledning  Legg inn data  Vis resultater

 Læreplanmål

Føremål

• Bli merksam på visuelt formspråk i omgjevnadene
• Kunne vurdere kvalitet og visuell støy i bruken av skilt og reklame utandørs
• Utvikle observasjonsevne og estetisk sans
• Gjere framlegg om forbetringar i bruken av skilt og reklame på bygningar

Aktuelle samarbeidspartnarar

Teknisk etat i kommunen, butikk- og gardeigarar, reklamebransjen

Utstyr

Fotoapparat eller digitalt kamera, teikne- og skrivesaker

Gjennomføring

Få tak i døme

Ta ein tur i byen eller tettstaden med kamera og skisseblokk. Vel ut eit kvartal, ei gate eller nokre bygningar og registrer bruken av skilt og reklame utandørs. Kvar er skilta plasserte, og korleis er dei forma? Er skilta tilpassa kvar einskild bygning eller bygningsmiljøet i området?

Det vedlagde arbeidsskjemaet kan de nytte som eit hjelpemiddel når de registrerer. Gå gjennom skjemaet på skulen før de startar registreringa. Ute i felten bruker de eitt skjema for kvar bygning og kryssar av i kolonnen for kvart skilt som de registrerer. De kan bruke eigne ark til utfyllande skisser og opplysningar om skilta (storleik, fargar, fasong og så vidare).

Skilttypar

Skilt kan delast inn i ulike typar ut frå den funksjonen dei har:

• Informasjonsskilt er skilt som fortel kva slags bedrifter som held til i bygningen. Namnet på bygningen, til dømes Statens Hus, eller firmanamn og logo er typiske døme.
• Reklameskilt er skilt og plakatar som gjennom tekst og bilete tilrår ei viss vare eller teneste. For kjende merkevarer kan skilt med firmanamn og logo fungere både som reklameskilt og informasjonsskilt. På bygningar deler vi reklameskilt i to grupper:
  • Eigenreklame er reklame for varer og tenester som ein tilbyr i bygningen.
    
  • Framandreklame er reklame for firma eller produkt som ikkje har noka direkte tilknyting til bygningen. Eit døme kan vere landsomfattande kampanjar på store reklameskilt (boards).
• Orienteringsskilt er skilt som gjev ei første rettleiing når du kjem til eit område eller ein bygning. Eit typisk døme er kart med namn eller nummer på bygningar eller inngangar.
• Retningsskilt er skilt med tekst og retningspil som viser vegen til ei verksemd i nærleiken.
• Stadskilt er skilt som markerer ein viss stad, ein bygning, ei avdeling eller liknande. Utandørs kjem skilt med gatenamn og gatenummer i denne kategorien.

Kjelde: Byggforsk (Byggforskserien A 327.101 og A 327.201)

Ta gjerne kontakt med dei som har forretning eller kontor i dei bygningane de undersøkjer. Kva meiner dei om skilta som er brukte? Undersøk kor stort behov firmaa har for å markere seg med skilt og reklame utandørs, og kva dei ønskjer å oppnå med dei skilta dei har sett opp. Tykkjer dei at skilta marknadsfører bedrifta godt?

Ein annan idé er å intervjue folk som kjem forbi på gata, om kva dei tykkjer om skiltbruken. Kva for skilt legg dei merke til, og kva for skilt tykkjer dei er fine eller stygge? Korleis tykkjer dei skilta passar til bygningen - og til kvarandre? Burde nokon skilt vore fjerna eller endra? Lag nokre få enkle spørsmål som de vil ha svar på.

Vurder utforming og plassering av skilta

Utandørs skilt og reklame er ein naturleg del av bybiletet. Godt forma skilt kan verke som eit smykke på bygningen. Men når markiser, vimplar, neonrør og bokstavar i alle fargar og fasongar konkurrerer om merksemda vår, kan skilta oppfattast som skjemmande og verke som visuell støy.

Ta utgangspunkt i materialet som er samla inn, og sorter det etter skilttype. Vel ut ein del døme for nærmare vurdering. Vurder først utforminga av sjølve skilta og vurder deretter korleis skilta er tilpassa bygningen.

a) Vurdering av sjølve skilta

Oppfattar de med ein gong at visse skilt har ein god estetisk kvalitet? Kva for skilt gjeld det? Er det semje i klassen om kva som er "stygge" og "fine" skilt? Prøv å finne fram til nokre fellestrekk som karakteriserer dei gode skilta. Når ein vurderer utforminga av skilt, er det viktig å sjå på både kvalitet i materialbruken og kvalitet i utføringa. Sjekkpunkt i vurderinga kan vere:

• Kva for materiale er skiltet laga av, og korleis er kvaliteten på materiale og feste? Er skiltet solid, eller kan det lett gå sund?
• Er det lagt vekt på utforminga av detaljar i skilt og feste?
• Er skiltet prega av ein medviten grafisk profil eller tilfeldig samansetjing av fargar, symbol og bokstavtypar? Er fargebruken diskré eller skrikande?
• Gjev skiltet eit gjennomtenkt eller slurvete inntrykk? Inneheld det skrivefeil? Kva slags språk er brukt?
• Er skiltet godt å lese, slik at vi oppfattar informasjonen?

b) Vurdering av skilta i høve til omgjevnadene

God estetisk kvalitet inneber òg at skilta passar inn i omgjevnadene på ein god måte. Utforming av skilt og reklame må ta omsyn til både alderen på bygningen, kor stor han er, byggjestilen, fasadeutforminga og fasadematerialet. Vurder korleis skilta er tilpassa bygningane. Sjekkpunkt i vurderinga kan vere:

• Kor mange skilt er det på bygningen, og kor mange ulike skilttypar er brukte? Er mengda av skilt så stor at både bygningen og bodskapen druknar?
• Er skiltinga prega av heilskap eller av visuelt rot og kaos? Er det fellestrekk i skiltinga når det gjeld storleik, fasong, materialbruk, fargeskala, plassering og så vidare?
• Er skilta tilpassa alderen på bygningen og stilarten og eventuelt bygningsmiljøet omkring?
• Korleis er skilta plasserte og grupperte? Tek dei omsyn til korleis fasaden er komponert (rytme, tyngdepunkt, horisontal og vertikal inndeling, plassering av dører, vindauge og så vidare)?
• Er skilta plasserte slik at dei er til hinder for blinde eller svaksynte, rørslehemma eller andre som går forbi?

Samanfatt vurderinga og lag eventuelt ei utstilling med presentasjon av gode og dårlege døme på utforming og plassering av skilt og reklame.

Kva for skilttypar bør veljast?

Frittståande bokstavar og symbol, anten dei er måla direkte på veggen eller er utskorne i tre, metall eller plast, er vanlegvis den mest skånsame forma for skilting på bygningar. Uthengsskilt, dvs. små skiltplater som heng ut frå bygningen, verkar lite forstyrrande på fasaden og kan vere ei god løysing. Tette skilt i form av plakatar og lyskassar bryt ofte linjene i fasaden og kan verke dominerande, med mindre plasseringa er godt tilpassa bygningen. Både storleik og plassering av skilt må nøye tilpassast kvar einskild bygning.

Gjer framlegg om forbetringar

Vel ut ein bygning frå undersøkinga og lag framlegg til forbetring av skiltbruken på bygget. Forstørr eit foto av bygningen eller lag ei skisse i stort format som viser fasaden med dører, vindauge og fasadeinndeling som er viktig for skiltinga.

Diskuter korleis skiltinga bør formast for å bli betre tilpassa arkitekturen til bygget. Kva for skilttypar bør ein velje, kvar bør ein plassere skilta, kor store bør dei vere, og kva for skrifttypar, materiale og fargar bør ein velje? Teikn framlegg til nye skilt som de plasserer inn på fotoet eller skissa. Presenter framlegga for dei som eig eller har forretningar i bygget.

Dersom skulen har utstyr for skanning av foto og program for biletbehandling, er det mogleg å lage nye framlegg ved hjelp av fotomanipulasjon. Fjern dei skilta som er uønskte, frå fotoet og set inn eigne framlegg.

Undersøk dei retningslinjene kommunen har

Kommunen skal gje løyve til å setje opp skilt og reklame i tettbygde strøk og syte for at det blir teke rimelege estetiske omsyn. Mange kommunar har eigne retningslinjer for utandørs skilt og reklame. Det gjeld spesielt i område med bevaringsverdige hus eller område der det er blanding av bustader og næringsverksemd. Ein del kommunar har forbod mot lysskilt, og mange er restriktive når det gjeld bruk av store reklametavler.

Ta kontakt med teknisk etat eller byggjesakskontoret i kommunen og undersøk korleis dei behandlar saker som gjeld skilt og reklame. Kva for reglar gjeld, og korleis blir dei praktiserte? Tykkjer de at reglane er for strenge eller for vage? Prøv å setje opp nokre generelle reglar og retningslinjer for skilting i eit område av byen eller tettstaden (til dømes i hovudgata eller i ei gågate) som tek omsyn til byggjeskikken på staden.

Gå òg gjennom rettleiingsmateriale frå Byggforsk og Norsk Form for å bli kjende med råd og retningslinjer for skilt og reklame.

Denne oppgåva kan illustrere kor viktig det er med felles retningslinjer:

• Lag ei skisse som viser ei fasaderekkje langs ei bygate. Bruk teiknepapir på rull som de hengjer opp på veggen i klasserommet. Avgjer i fellesskap kva for firma som skal halde til i bygningane (urmakar, frisør, kiosk, advokatkontor, klesforretning og så vidare) og skriv desse firmaa på lappar.
• Kvar elev trekkjer ein lapp og teiknar på fritt grunnlag eit informasjonsskilt for bedrifta si, eventuelt supplert med reklameskilt for produkt firmaet sel. Klipp ut skilta og plasser dei med teip eller nåler på fasadeskissa. Korleis blir det visuelle uttrykket?
• Diskuter dykk fram til nokre felles retningslinjer for ei meir heilskapleg utforming, til dømes felles reglar for storleik, skrifttype eller farge. Alle teiknar nye skilt baserte på retningslinjene. Korleis blir resultatet denne gongen?

Tips og idear

• Lag skiltprogram for skulen
  Lag ein heilskapleg plan for utandørs og innandørs skilting. Kva trengst av orienterings- og retningsskilt for at de skal finne fram? Teikn dei ulike skilttypane, lag retningslinjer for storleik, materiale, skrifttypar og fargar og kom med framlegg til plassering av skilta. Oppgåva kan gjennomførast som ein arkitektkonkurranse der elevgrupper leverer framlegga sine innan ein fastsett frist. Lag ei utstilling med dei innkomne framlegga og la ein oppnemnd jury stå for vurderinga. Juryen kan bestå av rektor, representantar for elevane og dei tilsette, og ein invitert arkitekt eller grafisk ormgjevar.
• Gjer framlegg om skilting av eit kulturminne
  Vurder kva som trengst av informasjons- og orienteringsskilt, og kva for omsyn ein må ta til kulturminnet. Lag teikningar og framstillingar som viser storleik, materiale, skrifttypar, fargar og så vidare, og kom med framlegg til plassering av skilta.
• Lag framlegg til skilt på ein eldre, verneverdig bygning
  Vurder korleis informasjons- eller reklameskilt for eit firma kan formast og plasserast på ein eldre bygning. Kva for omsyn må ein ta til alderen på bygningen og stilarten? Kva for skilttype og kva for materiale bør ein velje? Gode framlegg kan de sende til den som eig bygningen, eller til firmaet som held til i bygget.
• Diskuter namnebruk på firmaskilt
  Engelsk språk og skrivemåte har vorte stadig vanlegare å sjå på skilt for butikkar, kafear og firma. Døme kan vere bilvarehuset Snap Drive og frisøren Willy's Hairport. Finn døme der de bur. Kva for assosiasjonar gjev dei engelske namna? Lag framlegg til norske namn. Finn de gode døme på norske firmanamn, kan de sende dei til Norsk språkråd, som kvart år deler ut diplom for godt namnevett. Butikken Lille Trille, som sel barnevogner i Stavanger, og Lesehesten bruktbladbutikk i Ålesund er to av over 300 bedrifter som har fått diplom.

Her finn du eit arbeidsskjema til bruk for vurdering av skilt og reklame på bygningar.

Skjema

Dette skjemaet kan du ta utskrift av og bruke når du jobber med aktiviteten.Når du er klar til å legge informasjonen inn i databasen, går du til registrer data.

Vis bare skjema