Alger

Bleiktuste (Spermatochnus paradoxus)

Arten veks raskt, men har kort levetid. Den kan bli inntil 50 cm lang, men lever berre frå juli til oktober. Den er bleikt brun, og i lupe kan ein sjå små, runde og mørke “vorter”, som er formeiringsstrukturar. Den finst på beskytta stader, enten laustliggjande utover botnen eller på andre plantar. Den er ikkje ein fjøreart, men finst frå ein halv meter og nedover.

Blæretang (Fucus vesiculosus)

Kjennetegn: Er ein av fire tangartar som har blærer, typisk parvis. Bladet har ei tydeleg midtribbe. Blæretangen er svært variabel i forma og på stader med mykje bølgeslag kan han mangle blærer. Formeringsorgana som vert utvikla om våren og sommaren i enden av nokre av greinene er ovale og oppsvulma i moden tilstand men må ikkje forvekslast med blærer.

Leveområde: Likar ikkje for kraftige bølgjer, så du vil ikkje finne han på utsette stader. Ei lita vernande vik kan vere nok til at du likevel finn han på slikestader.

Bruntrevl (Mesogloia vermiculata)

Arten er vanskeleg å skilje frå slimrevl (Eudesme virescens). På vårparten kan ein anta at funn er slimtrevl, mens det på hausten antakeleg er bruntrevl. På sommaren er begge tilstades, og funn bør i denne samanheng førast opp som bruntrevl/slimtrevl. Funn i fjøra er imidlertid mest sannsynleg bruntrevl, for Slimtrevl finst vanlegvis frå nedre fjøremål og ned til 3 m. Dei finst på beskytta stader, bruntrevl helst i ytre skjergard.

Butare (Alaria esculenta)

Butaren veks ofte saman med fingertaren og rører seg fram og tilbake med bølgjene. Forma kan minna om ei fjør. Midtribba i bladet skiljer den frå sukkertare. Butaren toler ikkje temperaturar over 17 ° C og veks av den grunn ikkje innover i Skagerrak eller i Oslofjorden. Om sommaren kan han òg forsvinne i fjøra i resten av landet, men han veks framleis lenger nede i sjøen, der temperaturen er lågare.

Båetang (Fucus distichus)

Denne relativt vesle arten (3 – 10 cm) veks berre på dei mest utsette stader, frå Mandal og nordover. Han har ikkje blærer, men nokre pæreliknande puter i enden av greinene (formeringsorgan). Ein nær slektning er gjelvtangen.

Fingertare (Laminaria digitata)

Kjennetegn: Fingertaren veks nedst i fjøra og nedover i sjøen på meir utsette stader. Han liknar på stortaren, men stilken har relativt glatt overflate og er svært bøyeleg (du kan slå knute på han).

Finsveig (Dictyosiphon foeniculaceus)

Arten kan bli inntil 50 cm, er forgreina og lysebrun. Den er lettast å bestemma når den veks på den mørke og kraftige strandtagl’en, som antakeleg er det vanlegaste substratet den veks på.

Fjæreslo (Scytosiphon lomentaria)

Arten er lett å kjenna igjen då den ser ut som lange rader med pølser. Vanlegvis er den mellom 10 og 30 cm høg, men kan bli inntil 50 cm høg. Arten er å finna i sommarhalvåret, helst vår (i sør) og tidleg sommar (i nord).

Grisetang (Ascophyllum nodosum)

Kjennetegn: Grisetangen (0.3 – 2 m) er den andre tangarten med blærer. Han er lett å skilje frå blæretang, med sin lyse, gulbrune til olivengrønne farge og blærer som sit enkeltvis. Dessutan er grisetangen tjukkare, utan midtribbe og meir solid, ja nesten lêrliknande.

Leveområde: Veks ofte saman med blæretang og då som regel like nedanfor blæretangen i fjøra. Heller ikkje denne tangarten er å finne på bølgjeutsette stader.

Utbredelse: Grisetang finnst langs heile kysten.

Aldersbestemming: Det er mogleg å finne ut kor gammal grisetangen er. Dersom han ikkje har noka blære eller berre ei, er han inntil tre år gammal. For kvar ny blære oppover på “hovudstamma” har han vorte eitt år eldre.

Kaurtang (Fucus spiralis)

Den veks like over blæretang i fjøra. Dei liknar noko på kvarandre, men dersom du finn blæretang med blærer og i tillegg finn liknande tang utan blærer over denne, så er det antakeleg spiraltang (sjekk at det ikkje er sauetang). Om sommaren har den fruktlekamar som kan likna på blærer.

Knapptang (Himanthalia elongata)

Du finn han gjerne inni vikar på utsette stader. Han er lett å kjenne igjen ved at han har ein knappeforma del nedst (2 – 5 cm høg) og greiner (formeringsorgan) som veks opp frå knappen. Men om hausten forsvinn greinene, og berre knappane står igjen. Han er vanleg i fjøresona på vestkysten med nordgrense i Vest-Finnmark. På Skagerrakkysten er han sjeldan, men funnen fastvoksande aust til Arendal.

Knuldre (Leathesia marina)

Den ser ut som ein gelè – klump eller ein ball med lite luft i, og er noko slimete og svampaktig å ta i. Den blir vanlegvis ikkje større enn 5 cm i diameter. Den festar seg til andre algar i fjøra. Den finst langs heile kysten, i sommarhalvåret.

Lodnetaum (Halosiphon tomentosum)

Lodnetaum ser ut som ein lodden martaum, av mange hår som stikk ut frå tråden. Den er vanlegast på beskytta stader.

Mykt kjerringhår (Desmarestia viridis)

Kjennetegn: Veks på stein, skjell og grove alger. Parvis og konsekvent motsatt greina (skota veks i par på kvar sin side av stilken). Mjukt kjerringhår er meir delikat enn vanleg kjerringhår. Mjukt kjerringhår vert omlag ein halvmeter høge, men som for vanleg kjerringhår er den ikkje sterk nok til å halda seg oppreist, så ein finn den gjerne som ei høysåte på botnen. Den finst ikkje i fjøra, anna enn lausrevne individ, men finst frå 1 m og nedover.

Piperenseralge (Cladostephus spongiosus)

Navnet illustrerer formen på algen, og det er tynne, korte greiner frå ei tjukkare hovudgrein som som skapar formen. Kor tett dei korte greinene står varierar, og i nedre delar kan hovudgreina vera fri for smågreiner. Den veks fast til botnen på relativt bølgjeutsatte stader, eller, på beskytta stader, gjerne laust.

Prikktunge (Punctaria plantaginea)

Arten er bladforma der fleire blad, inntil 40 cm lange, gjerne veks ut frå eit punkt. Hår gir bladet ei prikka overflate. Små individ kan takast for Vanleg brunband (Petalonia fascia), men denne manglar hår. Mens prikktunge finst frå mars til august kan vanleg brunband finnast heile året. Begge finst på utsatte stader.

Sagtang (Fucus serratus)

Kjennetegn: Sagtang (30 – 60 cm) manglar blærer og er lett å kjenne igjen ettersom han har ein sagtagga ytterkant. Han finst sjeldan i fjøra, men du kan ofte sjå han like nedanfor. På meir bølgjeutsette stader er sagtangen smalare og har ikkje så markante tenner som på verna stader.

Sauetang (Pelvetia canaliculata)

Kjennetegn: Denne algen kan du finne i verna vikar, øvst oppe i fjøra over alle andre tangartar. Han har ikkje blærer, men “puter” i enden av greinene store delar av året, som kan minne om saueklover. Sauetang er mellom dei minste tangartane og er vanlegvis 7 – 12 cm lang.

Arten er ikkje funnen på Sørlandet og innover i Oslofjorden, men finst langs resten av kysten.

Skolmetang (Halidrys siliquosa)

Dette er den tredje arten med blærer, men han skil seg frå dei andre ved at blærene er avlange og alltid plasserte i enden av ei grein. Skolmetang (20 – 30 cm) kan finnast frå like nedanfor fjøra og vidare nedover i sjøen.

Stortare (Laminaria hyperborea)

Kjennetegn: Den største algen i Noreg (martaum kan nok bli lengre, men blir likevel liten i forhold). Han kan danne tette skogar på utsette stader. Han er størst frå Vestlandet og nordover. Stilken er relativt stiv og har ru overflate. Det veks ofte andre algar på stilken. Stortaren veks frå om lag ein meter og nedover. Ved fjøre sjø kan du somme stader sjå toppen på dei øvste individa stikke opp av sjøen. Etter uvêr kan ein finne store avrive individ skylt opp på land.

Strandtagl (Chordaria flagelliformis)

Strandtagl kan bli inntil ein halv meter høg, men er normalt 15-30 cm. Den er bruskaktig og mørkebrun i fargen. Sjølve hovudstamma er forgreina. Sidegreinene ut frå hovudstamma kan vera lange og er sjeldan forgreina igjen. Strandtagl veks frå fjøra og nedover. Den likar seg ikkje så godt på beskytta stader, men ellers er den vanleg. Den finst frå nedre delar av fjøra og nokre meter ned.

Stripesveig (Striaria attenuata)

Stripesveig kan bli inntil 50 cm høg og kan lettast kjennast igjen på tversgåande striper med omlag 1 mm avstand. Den finst på beskytta staderfrå 1 m og nedover i tida mai til juli

Sukkertare (Saccharina latissima)

På meir verna stader vil ein i staden for stortareskog finne sukkertareskog, jamvel om denne skogen vanlegvis ikkje er så tett som stortareskogen kan vere. Medan stortaren må leggje mykje energi i ein sterk stilk for å tole draget i sjøen, slepp sukkertaren lettare unna sidan han lever i rolegare vatn. Han bruker difor mykje av energien til å ha eit stort blad. Ulempa med stilt vatn er at tarebladet kan bli sterkt grodd, slik at det taper evna til å fotosyntetisere.

Kjennetegn: Bladet er mykje lengre enn det er breitt og så stort at det ofte legg seg utover botnen. Randen av bladet er noko bølgete. Det er også midtpartiet oppover langs bladet. Mangler midtribbe som skiller den frå butare.

Tanglo (Elachista fucicola)

Arten veks på tang, spesielt blæretang og sagtang, som brune tustar/dottar inntil 6 cm i diameter. Tustane består av tynne greiner, inntil 3 cm lange. Tanglo er vanlegast om sommaren og redusert om vinteren.

Tufs (Sphacelaria)

Tufs-artane kan skiljast frå kvarandre på forgreining og formeiringsorganer. Det er likevel von om at tufs funnen på skolmetang er skolmetufs (Sphacelaria cirrosa). Bruntufs og skolmetufs har vist seg å vera samme art. Den er utbreidd langs heile kysten, men det som tradisjonelt er kalla skolmetufs er sjeldan i Nord-Noreg.

Tvebendel (Dictyota dichotoma)

Algen består av smale, flate blad som stadig forgreiner seg i Y-former. Den finst heile året, men er vanlegast på hausten. Den er registrert frå Vestfold til Sør-Trøndelag, som regel på utsatte stader frå 1 m og nedover.

Vanlig brunbånd (Petalonia fascia)

Vanlig kjerringhår (Desmarestia aculeata)

Vanleg kjerringhår har relativt harde greiner med tornaktige endeskot. Den kan verta 2 meter lang,men er ikkje sterk nok til å halda seg oppreist, så ein finn den gjerne som ei høysåte på botnen. Den finst ikkje i fjøra, anna enn lausrevne individ, men finst frå 1 m og nedover.

Østerstyv (Colpomenia peregrina)

Østerstjuv ser ut som ein ball med lite luft i, enn det knuldre gjer. Den liknar på knuldre, men er større (inntil ca 25 cm i diameter) og fell heilt saman når du tar på den. Når algen er heil kan den vera luftfylt. Den fester seg gjerne til skjell, med anna østers, og har fått navnet fordi den i luftfylt tilstand kan lyfta opp østersen og “stela” den med seg.

Grønnduskslekta (Cladophora)

Artane i slekta varierer i form og farge, og kan forvekslast med anna med Grøndott-artar.

Havsalat (Ulva lactuca)

Havsalat er flat i forma, og med unntak av i vitskaplege samanhengar er det akseptabelt å kalle alle grøne bladforma algar i Noreg for havsalat.

Pollpryd (Codium fragile)

Pollpryd er lett å kjenne igjen ettersom han er frå mørkegrøn til grågrøn og har om lag 0,5 – 1 cm tjukke greiner, som kjennest ut som ein svamp når du trykkjer på dei.

Snøre-slekta (Chaetomorpha)

Individa er ugreina tråder med ei cellerekkje.

Tarmgrønske (Ulva intestinalis)

Tarmgrønske er svært vanleg i fjørepyttar og er elles vanleg i fjøra frå verna til middels utsette stader. Når du finn ein grøn alge som er litt bladforma, kan du sjekke om han er hol. Er han det, kan du gå ut frå at det er tarmgrønske. Han liknar ofte på figuren. Dersom algen ikkje er hol, sjå på havsalat.

Bendelsleipe (Dumontia contorta)

Algen er sleip og gelèaktig og er vanleg på våren. Då kan den danne eit belte i fjøra. På hausten kan de ikkje gjera rekning med å finna den. Den er hol og vanlegvis 5-30 cm høg. Den er raudbrun i fargen, men kan falma litt sommarstid.

Buska havpryd (Aglaothamnion sepositum)

Han kan ha forgreiningar som du ser på figuren, men når han ligg i sjøen, blir alle greinene dregne i ei retning slik at algen kan likne på eit grantre i miniatyr. 2 – 6 cm høg. Algen er vanleg på bølgjeutsette stader i rurbeltet langs vestkysten og nordover, men langs austlege delar av Sørlandskysten og i Oslofjorden er han ikkje funnen.

Dokke-slekta (Polysiphonia)

Det finst fleire artar i dokkeslekta, blant anna rauddokke (P. stricta), tangdokke (P.fibrillosa), svartdokke (P.fucoides), grisetangdokke (P. lanosa), penseldokke (P. brodiaei) og stilkdokke (P. elongata). Algane er 5 – 25 cm store og veks som små raude tustar på fjell, stein og andre algar frå fjøra og ned til 20 m. Dokke-artane liknar på rekeklo, men greinene endar ikkje i ei klo. Navnene peikar på ulike karaktertrekk ved artane, men dei ser svært like ut og artsbestemming er vanskeleg.

Draugskjegg (Devaleraea ramentacea)

Algen kan verta inntil 40 cm høg med varierande forgreiningsmønster. Den er hul og liknar bendelsleipe, men trykkes ikkje flat ved lett trykk. Den er funnen frå Møre og Romsdal og nordover, der den vert vanlegare.

Eikeving (Phycodrys rubens)

Kjennetegn: Fasong som eit eikeblad om sommaren, redusert om vinteren. Har ei midtribbe med sidenerver, som igjen har nye sideegreiner. Liknar fagerving om den har vore utsett for beiting, men fagerving har sjeldan forgreining i sidenervene og er meir fjørforma. Om vinteren er begge redusert: Eikeving vert rufsete i kanten, og fagerving har berre ei redusert midtribbe som kan ha nyskot i form av små blad.

Begge finst langs heile kysten, eikeving frå 1 m og nedover, fagerving frå 2 m.

Fiskeløk (Cystoclonium purpureum)

Inntil 50 cm høg. Houdgreinene er tjukkare og meir bruskaktige enn dei siste forgreiningane. Friskt materiale har ei glansfull overflate. Den har “rotfeste” som liknar det til mange landplanter med fleire, kraftige trådar.

Fjørehinne (Porphyra)

Kjennetegn: Artar innen slekten fjørehinne er tunne, bladaktige, opptil 40 cm lange, med varierande farge fra mørkt raud til raud- og gulbrune.

Vanleg fjørehinne er vanleg i fjøra og bølgjeslagssona langs heile norskekysten. Men for å finne han må du ut på svaberg som er utsette for sterke bølgjeskvulp det meste av året. Sjansen for å finne denne algen inne i fjordar og ved land som vender mot aust frå Lindesnes og nordover, er difor ikkje så stor. I Oslofjorden har ein berre funne algen i dei ytre områda.
Festepunktet som festar fjørehinna til steinen kan vere spesielt hard i tørr tilstand, og er plassert i midten med blad som faldar seg ut og dannar ein rosettliknande figur med diameter på 2 – 15 cm. Dette ser du ikkje alltid når algen er tørr, men du kan passe på å skjere av festepunktet heilt inntil steinen, løyse algen varsamt og deretter leggje han i ei bytte med sjøvatn. Når han har lege på tørt land ei stund (til dømes når sjøen flør, men enno ikkje har nådd opp til algen), blir han matt i fargen og litt stiv å ta på (nesten som svært tynn chips). Om vinteren og tidleg om våren kan det i Sør-Noreg vere ein annan, nærståande art som dominerer der ein elles finn vanleg fjørehinne. Det er smal fjørehinne,
som har like tjukt blad og om lag same farge som fjørehinne. Skilnaden er at smal fjørehinne har eit smalt og inntil 20 cm langt blad og ikkje dannar rosett, slik fjørehinne gjer det, men algen ligg flatt utover steinar og fjell nettopp som ei hinne. Purpurfjørehinne veks på fjell, stein og treverk i fjøra på stader som er verna mot vind. Fargen er brunaktig til purpurraud og algen kan bli opptil 30 cm lang og 20 cm brei. Ved lågvatn klistrar dei tunne blada seg til underlaget og er glinsande i motsetjing til vanleg fjørehinne som er matt. Det er mange fleire artar i slekten fjørehinne og fleire av artane liknar mykje på purpurfjørehinne. I dette programmet skal vi berre prøve å skilje mellom desse 3 artane. (Alternativt kan alt føres som fjørehinne, og vere ein blanding av alle artane.)

Krasing (Corallina officinalis)

Denne kvite og rosa alge som kraser hvis ein ruller den gjennom fingrene. Består av kalk og er difor hard å ta på. Han kan finnast både på verna strender og på bølgjeutsett fjell, men fasongen er noko forskjellig. På meir verna stader den 2 – 8 cm høg, greiner er opne ledd tønneforma. På bølgjeutsette stader er algen mindre og har mykje kortare og tettare greiner for å tole presset frå bølgjene. Den bølgjeutsette typen er ofte generelt mørkare i fargen (raudfiolett), men gjerne lysare i tuppen av greinene.

Krusblekke (Phyllophora pseudoceranoides)

Inntil 20 cm høg. Stilken er rund nederst, og glir over i flate, forgreina blader i vifteformasjon. Den finst på beskytta stader. Den er registrert nord til Troms, men er mindre vanleg dess lenger nord ein kjem.

Krusflik (Chondrus crispus)

Kjennetegn: Algen er flat og litt bruskliknande å ta i, 5 – 20 cm høg. Han kan likne på vorteflik når denne manglar “vortene”. Då kan du sjå på den nedre delen av planta om han er flat (krusflik) eller bogar litt (vorteflik). Arten er mørkeraud og veks ned til 15 m dyp langs heile kysten.

Peparalge (sjå merknad) (Osmundea truncata)

Algen er bruskaktig, inntil 10 cm høg. Den har ein peparaktig smak, men ein bør ikkje ete for mykje av den då den inneheld halogenerte organiske sambindingar. Den finst i fjørepyttar på relativt bølgjutsatte stader. Det har vore ein del samanblanding av artar i Noreg, men det vi kjenner som peparalge er funnen nord til Nord-Trøndelag. (Forskarar meiner at tidlegare registreringar av peparalge – Laurencia pinnatifida i Norge eigentleg er O. truncata. Det norske navnet er behalde her, sjølv om det kanskje må tilfalla den sjeldnare O.pinnatifida ).

Pollris (Gracilaria gracilis)

Raudlo (Bonnemaisonia hamifera)

Raudlo er det vanlegaste av to stadier til arten. Den består av dottar av samanfiltra tråder på fjell ellerkveila rundt andre algar. Trådane er svært tynne (under 1/20 mm), men kan bestemmast sikkert i lupe eller mikroskop, fordi den mellom cellene i tråden mange stader har ei lita kjertelcelle.

Rekekloslekta (Ceramium)

Greinene til denne slekta endar i ei kloliknande form. Algen kan bli opptil 20 cm lang, men i mange tilfelle er individa så små at du så vidt kan sjå klørne med berre auget. Rekeklo kan vekse på steinar og fjell, og på andre algar.

Rødkluft (Polyides rotunda)

Liknar på svartkluft. Dei kan skiljast på festeorganet, der raudkluft har ei festeplate (men denne sit ofte igjen på underlaget), og på farge, der raudkluft er sterkare raud

Rødsleipe (Nemalion helminthoides)

Den er glatt, sleip og gelèaktig. Korte individ er lite forgreina, som på figuren, mens større (inntil 20 cm) individ har fleire todelte (Y) forgreiningar. Den veks i fjøra på bølgjeutsatte stader utover sommaren.

Sjøris (Ahnfeltia plicata)

Dersom du tek algen mellom fingrane, kjennest han stiv og fast ut, som svært tynne kvister. Han er mørk brun til svart. Algen har uregelmessig forgreining, 5 – 20 cm og utsjånaden kan variere mykje. Fleire individ kan henge saman i store matter. På sterkt soleksponerte stader eller når algen skyllast på land blir fargen avbleka og gulaktig.

Smalving (Membranoptera alata)

Kjennetegn: Blir inntil 20 cm høg. Består av smale, forgreina blad, med ei langsgåande nerve. Ofte lettast gjenkjenneleg på den ytterste forgreininga som kan sjå ut som ein neve der tommelen utgjer den eine forgreininga og dei fire andre samla utgjer den andre forgreininga der alle fingertuppane peikar mot kvarandre. Ellers ser dei ofte ut som ein mellomting av «J» og «U».

Leveområde: Ikkje så vanleg i fjøra som som den er nedover i sjøen. Det er størst von å finna den i fjellsprekkar på utsatte stader.

Svartkluft (Furcellaria lumbricalis)

Arten har todelte, bruskaktige greiner, og er vanlegvis 10-20 cm høg. Den er mørk-brunraud til svart i farge, med mindre sollyset har påverka fargen. Den er vanlegvis festa til stein (eller skjell) med rotliknade strukturar. Er svært lik Raudkluft.

Søl (Palmaria palmata)

Arten er bladforma 20 – 30 cm lang, og om våren, sommaren og hausten liknar han gjerne på figuren. Liknar han ikkje på figuren, kan det vere vanskeleg å bestemme algen heilt sikkert. I Sør-Noreg er han mest vanleg på stilken av stortare, men han veks òg på andre algar og på fjell. Nordover langs kysten er han meir vanleg på fjell i fjøra.

Tannskåring (Odonthalia dentata)

Den er vanlegvis 10-25 cm høg og kraftig raud. Den er flat, forgreinar seg annakvar gong til høgre og venstre, og er taggete i kanten. Den veks vanlegvis på djupare vatn, men er observert og henta opp med rive ved fjøra sjø.

Teinebusk (Rhodomela)

Teinebusk inkluderer to artar, Rhodomela confervoides og R. lycopodioides. I eldre litteratur var dei to artane ansett som to former av samme art (R. confervoides). Etter oppdelinga er det foreslått at kun den forma som har behalde navnet R. confervoides skal heite teinebusk. R. confervoides er buskforma, mens R. lycopodioides har ei lang hovudgrein tett besatt av korte greiner, som eit loddent tau. Dei er reduserte om vinteren. R. confervoides finst langs heile kysten, R. lycopodioides forventar ein det samme for, men den er ikkje registrert aust for Vestfold.

Vanlig rosenrør (Lomentaria clavellosa)

Inntil 40 cm høg. Algen har hule greiner og vert samanklemt når den tas ut av vatnet. Greinene veks gjerne ut i eit tredimensjonalt plan. Den er funnen nord til Nordland, frå 1m og nedover.

Vorteflik (Mastocarpus stellatus)

Kjennetegn: Algen (inntil 15 cm høg) har som regel nokre vorteliknande klumpar i dei øvre delane av planta. Den nedre delen av planta bogar litt, som ei takrenne, men med låge kantar.

Leveområde: Skal du finne vorteflik, bør du leite nedst i fjøra ved lågvatn. Fjørepyttar kan òg vere aktuelle veksestader for algen.

Utbredelse: Arten er sjelden aust for Kristiansand.