Pattedyr i og ved vatn

Veiledning

Valg for denne aktiviteten:

 Hovedside  Les veiledning  Legg inn data  Vis resultater

 Læreplanmål

Føremål

Kartleggje kva for større dyr som lever i og ved vatnet, sjå på samanhengen mellom førekomst og levetilhøve

Samarbeidspartar

Grunneigar, folk i lokalmiljøet som observerer vassområdet, kommunen, miljøvernavdelinga hos fylkesmannen, lokallag av Norges Naturvernforbund

Gjennomføring

Registreringar av dei pattedyra som er knytte til vatn, må ofte byggje på informasjonar frå andre. Berre unntaksvis ser ein desse pattedyra når klassen er ute i området, men til dømes ein beverdam fortel om kven som held til ved vatnet. Dersom de finn sjuke eller daude pattedyr (til dømes med oljesøl), skal de melde frå til miljøvernleiaren i kommunen og notere det under kommentarar på skjemaet. Skriv opp alle pattedyra som blir registrerte under feltarbeidet, også dei som ikkje er direkte knytte til vatn.

Menneska har hatt sterk påverknad på dei pattedyra som er knytte til vatn. Den norske kvalfangsten har vore diskutert i mange år. Det same gjeld selfangsten. I tillegg til direkte påverknad ved jakt blir dyra også påverka av endringar i fiskebestand og arealbruk. Det er særleg på grunn av den fine pelsen at ein har drive jakt på dei mindre pattedyra. Beveren var nærmast utrydda på slutten av 1800-talet, men talet har auka igjen, og no er det avgrensa jakttid på bever. Oteren har gått sterkt tilbake og blir klassifisert som sårbar. Mink er ein innført art som ein meiner gjer skade på naturleg fauna her i landet. Ein kan jakte på mink heile året. Diskuter korleis menneska har påverka førekomsten av dei pattedyra de finn i området.

Pattedyr som er knytte til vatn

I saltvatn finn vi kval og sel, oter og mink. Kvalane er pattedyr som lever heile livet sitt i vatn. Nisa er den vanlegaste kvalarten langs kysten og inne i fjordane. Ein ser henne når ho kjem opp til overflata for å blåse. Også andre artar som vågekval og spekkhoggar kan observerast langs kysten. Sel held seg mykje i vatn, men får ungane sine på land. Steinkobbe er den selarten som er vanlegast i skjergarden og innover i fjordane. Han held seg borte frå område med stor båttrafikk. Ringsel blir også observert langs kysten.

I ferskvatn finn vi pattedyr som er knytte til vatn ved at vassdyr og vassplanter er ein viktig del av næringa. I Noreg gjeld dette bever, oter, mink, ilder, vånd, bisamrotte og vasspissmus. Andre pattedyr som til dømes elg kan vi sjå når dei kjem ned til vatnet for å drikke eller beite på vassplanter. Den største gnagaren vår, beveren, er velkjend for byggjekunstane sine. Han kan påverke omgjevnadene mykje ved at han byggjer demningar og feller tre. Beveren er vegetarianar og lever mellom anna av vassplanter, lauv og bork. Oteren lever for det meste av fisk, men et også andre dyr, til dømes kreps, frosk, fuglar og små pattedyr. Bestanden av oter har aldri vore særleg stor i Noreg, han har vore i tilbakegang det siste hundreåret, og er no freda over heile landet. Minken i Noreg stammar frå rømd oppdrettsmink og er opphavleg ein nordamerikansk art. Han har elles tilpassa seg norske tilhøve, og det ser no ut til at vi har ein stabil bestand. Minken er ein dugande fiskar som er sterkt knytt til vatn. I tillegg til fisk et han kreps, frosk, fuglar og pattedyr. Minken kan forvekslast med ilder, men vi skil dei to ved at minken har einsfarga pels. Ilderen har ein pels der den kvite botnulla skin gjennom dekkhåra. I Noreg er ilderen heilt på grensa av utbreiingsområdet sitt, og han er difor svært sjeldan. Vånd, også kalla jordrotte eller vassrotte, er ein gnagar i markmusgruppa. Han er om lag like stor som brunrotta, finst ofte i eller nær vatn og er utbreidd over heile landet. Vånden har spesialisert seg på planterøter og er spesialist i å grave. Dei store, underjordiske gangsystema til dyret kjenner ein på at det ligg små uryddige jordhaugar framfor inngangshola. Bisamrotte har vandra inn til Finnmark etter å ha vorte utsett i Finland. Den største spissmusarten vår, vasspissmusa, lever nær ferskvatn av alle slag. Ho sym godt og driv også jakt i vatnet. Vasspissmusa et småkryp som meitemark, igler, sniglar og vassinsekt, og ho er utbreidd over heile landet.

Skjema

Dette skjemaet kan du ta utskrift av og bruke når du jobber med aktiviteten.Når du er klar til å legge informasjonen inn i databasen, går du til registrer data.

Vis bare skjema