Spør en forsker om piggsvin

Sommer-nøtt

Hei igjen.
Her kommer ett nytt spørsmål fra samme gjengen som til stadighet diskuterer naturens mange finurlige løsninger.
Det vi nå lurer på er hva gjør vår lille strandkrabbe(den som ungene fisker opp og slipper ut, ett par hundre ganger i løpet av en sommer)på vinteren.Noen av oss tipper at den går i dvale på litt dypere vann(må jo det med hensyn til isen,som jo kan gå til bunnen innerst i fjorden).
Vårt andre spørsmål gjelder den større varianten dvs den vi koker og spiser; skifter denne skall når den vokser og evnt. hvor lenge har den bløtt skall etter bytte ?
Vet at dette er en side for piggsvin og grevlinger, men finner ingen side som kommer i nærheten av det dere tilbyr..............
ps: forstår "negativ" respons..
einar

E.H. (04.07.2001)

Svar:

Hei Einar!
Hos strandkrabben er det dei yngste dyra som du finn øverst i strandsona, mens dei eldre gradvis held til på djupare vatn ned til 8-10 meter. Ved flo, spesielt om natta, vil dei eldste til tider vandre opp til strandsona. Mattilgangen er betre der, men krabbane vert sjølve meir utsatt for å bli eten av andre dyr.
Vinterstid trekkjer dei yngre dyra mot djupare vatn viss temperaturen vert for låg i overflatevatnet. Dersom det kjem mykje ferskvatn frå elver ut i fjorden, så kan isen bli relativt tjukk i kalde vintrar. Fjorden vert imidlertid sjeldan botnfrosen, sjølv om ei og annan grunn vik eller poll kan bli det. Det vert litt på sidelinja, men eg kan forklare kvifor:
Ferskvatn er lettare enn sjøvatn og ligg i eit eige øvre lag. Sjøvatnet skiljer seg frå ferskvatn på endå fleire punkter. Ferskvatn frys ved null grader og er tyngst ved 4 grader. Dvs at når overflatevatnet blir 4 grader så synk det ned, mens varmare vatn då blir pressa opp, og slik fortset det til vatnet frå botnen til overflata er 4 grader. Deretter vert vatnet i overflata kjølt ned under 4 grader, og fordi det då blir lettare vil det ikkje synke, og derfor bli til is i overflata når den når 0 grader. Fordi dette laget ofte er tynt i sjøen så legg det seg faktisk ofte is tidlegare i fjordarmar enn i ferskvatn. Sjøvatn derimot har frysepunkt ved -1,9 grader og blir tyngre dess kaldare det er, inntil det frys til is. Det vil seie at alt vatn frå topp (under ferskvatnet) til botn må vera -1,8 grader før det byrjar å fryse. Isen i sjøen vert derfor sjeldan veldig tjukk, spesielt fordi mykje av ferskvatnet frys til is før det kjem i fjorden når det er så kaldt.
Strandkrabben vert derfor ikkje tvungen så veldig djupt sjølv i kalde vintrar. Den går ikkje i dvale, men redusert mattilgang og lågare temperatur medfører gjerne at dei blir mindre aktive enn i sommarhalvåret.

Taskekrabben, som havnar på vårt matbord skiftar skall uregelmessig dei omlag 6 fyrste leveåra fram til dei er kjønnsmodne. Det fyrste året skiftar dei skall ofte, deretter ei gong i året. Når den er kjønnsmoden skiftar den skall om hausten i forbindelse med parringa. Hoa slepp skallet fyrst og parringa skjer like etter. Så vidt eg veit slepp hannen skallet noko seinare (3-4 veker seinare enn hoa). Etter at dei har skifta skall er matlysta dårleg og dei ligg ofte skjult i fjellsprekkar, sidan dei er så sårbare. Skallet hardnar gradvis, og kan vel betegnast som hardt etter eit par veker.


Narve Brattenborg
Nettverk for miljølære

Narve Brattenborg