Show results

Tilhøyrarar er elevar ved Holsen skule. 1. Samferdsle på isen. Eg heiter Leif Nydal. Dei andre har de spurd kor gamle dei er, når dei er født. Eg kan sei det slik at eg er ein dag eldre enn kongen bort i Sverige. Så får de sjå om de klare å finne ut kor gamal eg er. Eg har høyrt gjennom opptaka med dei andre, for at eg ikkje skal snakke om akkurat det same, så har eg funne litt andre ting, men dei som har vore intervjua før er jo både fødde og oppvaksne i Nydalen og eg er jo ikkje det då. Så dei har jo for så vidt meir kjennskap til båtar enn eg. Det var jo slik før at kvardagen, og helgedagar også, dei var heilt annleis for born og vaksne. Og ein ting som var, var jo at dei måtte gå mykje. Sykkel var det ikkje. Dei første syklane var slik at når du sykla unnabakkje så måtte du lette opp føtene, for trøene dei følgde med rundt heile tida. I 1921 kom den først bilen opp i bygda her (på nordsida av bygda red. anm.). Elles så måtte ein køyre med hest, og dei som var i Nydalen måtte jo ro med båt over. Og var det nokon som skulle bort der, så måtte dei og ro over vatnet. Var det vinter så brukte ein isen. Isen var mykje brukt til transport. Var det tunge ting dei trengde så var det isen om vinteren dei brukte, slik var det andre stader i bygda også. For eksempel tømmer til kyrkja her, den køyrde dei opp frå Viskedalen og like opp til Fleten, dei køyrde den over isen. Johannes Holsen, onkel til Artur (Holsen red. anm.) her nede, han hadde ein liten lastebil. Han køyrde like frå Viskedals-området, over isen og hadde tømmer etter. Han stod med eine foten på stigbrettet og andre foten inn i bilen, på gassen. Men det måtte jo vere sterk is då. Då Haukedølingane var i Førde om vinteren, køyrde dei også over isen. Dei køyrde og over Vettreiene og ned på Ås-isen. Fjøsen opp med Arne (Holsen red. anm.) på Bakka, den som var bygt for nesten 100 år sidan, mykje av mursteinen som er i fjøsen der, den køyrde dei nedanfrå Husetuft. Dei køyrde i 6 - 7 vintrar murstein opp til den fjøsen.
© Holsen skule (11.02.2003)

Tilhøyrarar er elevar ved Holsen skule. Samferdsle med båtar. Om bruken av hestebåten. Om båtbygging. Når isen var vekke om våren, så var det båt dei brukte i Nydalen for å kome seg over på den andre sida. Og dei som var på nordsida måtte også bruke båt for å kome seg til Nydalen. Dei minste båtane kalla dei for fering, eller berre båten. Men dei største båtane, slik som den de driv med, var jo øykjebåt eller storebåten. Den øykjebåten som de drive med, den veit eg ikkje kor gamal den kan vere, men eg tvilar på at den kan vere 100 år. Båten var bygt av Rasmus Nydal, han var fødd den 5. mars 1869 og dø den 4. september 1962. Far til Rasmus, Rognald Nydal, født 1841, bygde også båtar og andre ting som vart til hjelp for folk i Nydalsgrenda og i bygda elles. Far min fortalde at det var 4 øykjebåtar i Nydalen, og at den båten som de driv på med var den beste båten av dei alle. Eg vil og tru at det var den båten som var minst brukt og. Siste gongen den båten vart brukt var truleg i 1957. Då vart båten brukt i samband med strekking av høgspentlina over vatnet frå indre Høgsethaug og til Nydalen. Nydalen fekk straum frå Stakaldefossen i 1957. Før den tid hadde dei ikkje elektrisk straum i Nydalen, men to bruk hadde rett nok kvar sin skipsdynamo som produserte litt straum til lys. Her i skulen var det straum frå hausten 1946, men det var likestraum. Vekselstraum frå Stakaldefossen fekk vi 6. november 1964. Far min lærte å bygge båt av far sin. Far min bygde tre båtar i den tida han var i Nydalen. Den eine båten hadde vi sjølve, ein vart tatt opp i Nordalsvatnet og ein i Kvangrøvatnet. Den i Kvangrøvatnet selde far min til Hellebust pensjonat i Viksdalen. Som dei andre har fortalt så brukte dei øykjebåten til å frakte hestar og dyr over vatnet til Skjelset. Dyr som kanskje skulle til Førde for å slaktast. Det var slakteri ned på Steinen den gong. Det var også stall der nede. Eller dei skulle sende dei med båt til Bergen. Dei hadde dyra ned der, skulle dei til Bergen så sette dei dyra inn i ein stall der nede. Så måtte dei vente til dei kunne ha dyra om bord i båten før dei kunne reise heim att. Så for det også handlarar, slike som kjøpte og selde dyr, levande dyr. Dei reiste over fjellet til Austlandet med dyra. Dei overnatta med dyra sine der ute som Jørund og Solveig Flaten har huset sitt. Det er ei lita flat der. Der overnatta dei og då var det jo kort vei over vatnet frå Nydalen om dei skulle levere noko til dei då.
© Holsen skule (11.02.2003)

Tilhøyrarar er elevar ved Holsen skule. Om hestebåtane (øykjebåtane). Samferdsle på vatnet. Elles så var det jo stemne her i Holsen, ungdomsstemne og andre stemne. Det kom jo folk over fjellet både frå nord og frå aust og over Gulefjellet. Heilt ut i frå Florøkanten kom det folk. Og då rodde dei med øykjebåtane og andre større båtar ned på Viskedalsvikja og henta folk som skulle på stemne. Når dei rodde oppover vatnet så hadde dei god oversikt slik at dei kunne forklåre stemnedeltakarane kor henne dei skulle få bu eller overnatte. Elles var øykjebåten brukt når det var for mykje vind til å legge ut på med ein liten båt. Øykjebåtane var og brukt til å frakte mjølk til meieriet på Fleten. Meieriet på Fleten var bygt i 1899. Øykjebåtane var og brukt i samband med bryllaup og gravferd. Det finst eit bilete av ein båt med ei kiste opp i. Biletet er teke her nede, ved den båtstøa som er ved tusenårsstaden. I 1910 vart vatnet senka, det var ein meter høgre før. Slik at når det var store flaumar så gjekk vatnet like opp på trappa på den stova som er inn med han Lars på Vikja. Strendene rundt vatnet var meir grasgrodde då, og fisken i vatnet var mykje større. Om det var sterk vinde når dei var ned med Viskedalen og skulle ro oppover vatnet, så var det tungt å ro oppetter Husetuftfjorden. Då rodde dei nordsida oppover, under der rasvollen er, inn med der. Det var ei bru der, som går frå land og over til Høgsetholmen, her drog dei båtane under. Dei fekk vinden på seg igjen når dei kom innom holmen. Inn på inste Høgset, der er det eit naust, noko langt oppe på land. Det er eit som har stått att sidan før vatnet var senka, det har ikkje vore nedflytt. Litt før krigen så var far min på noko arbeid ned på Husetuft, der som Norvald Husetuft bur. Dei måtte hente nokre tunge ting ned på Viskedalsvikja. Om dei brukte øykjebåt veit eg ikkje, men det vart lest så mykje opp i båten med material, at når dei skulle over så var vatnet utanfor båten jamnt med tofta i båten. Men då har det måtte vore stilt, ikkje vind.
© Holsen skule (11.02.2003)

Tilhøyrarar er elevar ved Holsen skule. Ei dramatisk historie om hest i båt. Far min fortalde at ein Ola L. Nydal på Haugane, prøvde ein gong å bruke ein liten båt til å frakte hest over vatnet. Hesten vart ikkje bunden fast i tilfelle det skulle gå gale. Hesten steig ut på sida av båten så båten kvelva. Hesten sumde til lands att og Ola klamra seg fast til kjølen på båten. 5. Handel og samferdsle til Bergen. No var det ikkje berre her i Holsenvatnet at dei hadde båt og naust. Ein del bruk her i Holsen hadde båt og naust i Førde. Ikkje alle bruk hadde det. Bestefar til han som har bygt denne båten (som skulen har red. anm.), heitte og Rasmus, f. 1804. Han rodde og sigla til Bergen med varer som han selde til ein Pløyt, handelsmann Pløyt. Han hadde med seg ting heim att som hamp og tørrfisk. Dei som levde før i tida brukte mykje meir mat frå havet, sild og fisk, enn folk er klar over i dag. Rasmus hadde ikkje båt i Førde som han åtte sjølv. Var det ruskever så kunne ein slik tur ta 7 til 8 dagar. Det er fortalt at ein Kristian Nydal i Hinnagarda, født 1816 gjorde turen på eit døgn, frå Bergen til Nydalen. Han sigla frå Bergen i sterk sønnavind i 2-3 tida om natta. Frå Førde bar han ei halv eller ei heil tønne bygg til Nydalen, og kom til Nydalen då sola gladde. Ei heil tønne var 139 liter. I 1858 starta dei Fylkesbåtane, så då vart det enklare å koma seg til Bergen med varer. Eg kjenner til nokre få her i frå Holsen som har omkome med båt på veg til Bergen. Ein av dei siste dagane i januar 1859 var det 7 personar her frå Holsen som omkom på sildefiske ute ved Kinn. Bygdeboka har ikkje med noko om dette. Han som åtte båten han var her frå bygda, men han budde i Førde. Han hadde huset sitt mellom Klakegg og Flatenhuset.
© Holsen skule (11.02.2003)

Tilhøyrarar er elevar ved Holsen skule. Båtulukke på vatnet. Her på vatnet kjenner eg berre til ei ulukke med båt. Det var i januar 1905. Nede ved vegen der som eg bur der står det to gamle hus, der budde det to familiar. Fedrane i familiane var tvillingar, ein heitte Ola og ein heitte Ludvig. Det yste huset som står der var ikkje der i 1905, det var bygt i 1938. Det andre huset som står der var ikkje slik det er i dag. Innom desse to husa stod der eit anna hus, der budde Ludvig med sin familie. Desse karane dreiv skreppehandel og anna handel, og hadde elles noko sau og geiter. Når folk frå Haukedalen og Viksdalen hadde vore i Førde, stogga dei ofte der og kjøpte seg ein kopp eller to med kaffi til nista si. Ein dag i januar 1905 kom det nokre frå Haukedalen og stoppa der. Dei hadde vore i Førde før på dagen. Dei batt hesten utafor huset, gav hesten høy som dei hadde med i ein sekk. Då dei gav seg i veg vidare til Haukedalen, gav dei seg ikkje tid til å snurte i hop høyet som hesten ikkje hadde ete opp. Då let dei ut nokre sauer frå fjøset som skulle ete opp høyet. Då dei skulle ha dyra inn att i fjøsen, sprang dyra ned på den tynne isen og for gjennom. Så var det å få ut båten for å redda desse dyra. I arbeidet med å redde dyra, kvelva båten og Ludvig drukna. 7. Ei dramatisk historie om ei nesten drukningsulukke på isen. Eg har lyst til å fortelje ei anna lita historie om ei nifs oppleving som to hadde, Rasmus (Nydal red.anm.) som har bygt båten som de driv på med, og denne Lars som hadde tinga båten. Rasmus døydde som sagt i 1962. Vegen var komen til Nydalen i 1961 og inst i Nydalen i 1963. Dei næraste ynskte at kista skulle førast opp til gravstaden med båt, slik generasjonane før hadde gjort det. Eg var 16 år den gongen og med i båten, sat fremst i båten, i rongja, som vi kallar det. Då vi kom inn til det vi kalla Bøalandet, såg eg at Lars på Bøen stod nedafor stova si og støtta seg på stokken sin. Lars var ikkje i stand til å følgje naboen sin til gravstaden. Kva tankar han hadde Lars, der han stod og såg kista med naboen sin fare forbi på vatnet er ikkje godt å vita, men det ville vere rart om han ikkje kom i hug den gongen då han og Rasmus skulle over isen med mjølka til meieriet på Fleten. Dei gjekk begge gjennom isen. Rasmus bar alltid kniv på seg så han klarte å kome seg opp att på isen. Men så var det å få Lars opp att or råki. Det rann vatn frå kleda og ned på isen. Isen vart då glattare, og med lærsole under skoa vart det enno glattare. Eg veit at det var ein veldig kraftanstregelse å få Lars opp att på isen, Rasmus heldt på å skli nedatt i råka. Det gjekk bra med dei begge to, men om dei redda seg frå drukningsdøden den gongen, snudde det seg slik til at dei vart gravlagde side om side her nede på kyrkjegarden.
© Holsen skule (11.02.2002)

Tilhøyrarar er elevar ved Holsen skule. Om nygla og ausekar. De har sikkert høyrt at det er noko på båten som heiter nyglehol. Når båtane låg på land, så for at vatnet skulle renne ut av dei, så måtte det vere eit hol i båten. Når dei skulle ha den på vatnet igjen, så måtte dei stappe ein mosedott i. Dei hadde og noko som dei ausa båtane med, det var eit ausekar, det var laga av tre. 9. Om skulen i Nydalen og gamleskulen på Holsen. Vi får ta litt om skule også, skulen i Nydalen til dømes. Far til han Rasmus, Rognald, han bygde stovehuset i Nydalen i 1867, og det vart jo brukt til skule. I 1900 var det ei kvinne der, som var bestemor til han Rasmus som har bygt båten, ho var 94 år og ho låg i stova der, og i same rommet så heldt dei skule. Så var det nemnt skulehuset her ute, det som no er bedehus var skulehus før, då stod det her som skulen er no. Det var ikkje kjellar under, det var berre det midterste rommet som var skulen. Det er også noko høgre i dag, for då dei bygde det opp att der ute så la dei på nokre tømmerstokkar så det skulle bli høgre. Men dei hadde jo og ein gong i den skulen, og der lagra dei ved. Men den gamleskulen som stod her før denne som er no, den var det kjellar under. Når Haukdølingane var i Førde og hadde for mykje lass med seg opp att med hest, så sette dei varene i skulekjellaren her så kunne dei ta dei med seg seinare når dei var i Førde og ikkje hadde med seg så mykje lass. Eller det var andre frå Haukedalen som hadde vore i Førde og ikkje hadde så mykje å køyre heim, så tok dei med varer for kvarandre.
© Holsen skule (11.02.2003)