Show results

Intervjuarar er Ida- Johanne, Sondre og Glenn. Innleiing: Det er noko forferdeleg kor det har utvikla seg frå då vi var små og begynte å gå i skulen og fram til no. Det er heilt utruleg kor det har forandra seg frå den tida som er i dag og den som vi var vande med i vår oppvekst. Elles kan du jo begynne å stille spørsmål! 1. Kva årstal vart du fødd? - Ja, eg vart fødd 23. februar i 1917. 2. Kor gammal er du? - Ja, no er eg snart 86 år. Eg høyrer til den eldre generasjonen, og eg er den siste som lever her i Nydalen av min generasjon då eg voks opp. No er det jo ein nyare generasjon som er komen til. Det var i grunnen veldig kjekt at skulen tar dette her opp og kunne få vite litt om kor vi hadde det i vår tid. Det blir slik at når åra går og ikkje nokon vert fortalde eller hugsar til kor dei hadde det så går det snart i gløymeboka, og du veit ikkje korleis vi hadde det. Det er berre den generasjonen no som veks fram som då kan fortelje vidare til sine. 3.Korleis trur du dei fekk hestane opp i hestebåten? - Det har eg no sett på. Vi hadde jo ein hest ned i Nydalen som dei brukte og frakte over, spesielt den hesten hugsar eg til. Eg var ned på bryggja når dei leidde han inn i båten, og det gjekk utruleg fint Dei rodde denne øykjebåten, det var no stødige båtar, opp til ei kai eller bryggje som dei hadde der. Den gjekk i høgde med ripa på båten når vatnet var slik til vanleg. Når vatnet var stort, så flødde det over dette der. Og når du skulle ha hesten inn på båten, så gjekk du inn i båten og ned i botnen - der var det lagt tiljer som dei hadde bygt til slik at båten var flat. Dei kunne du gå på inni slik at du ikkje skada borda. Då gjekk den som skulle ha hesten først oppi båten. Han hadde eit tog fram i grima som var rundt hovudet og tok i den grima. Og hesten han gjekk o-villig, steig over ripa og ned i botnen, og så den andre foten og inni båten. Der plasserte han seg då der som dei ville ha han. Der stod han, og så var det å skuve båten utpå, og når du kom utpå så stod han heilt roleg og still. Det var no som oftast stilt, men stundom kunne det blåse litt og. Men hesten stod. Når du kom over vatnet på andre sida, var der ikkje noka bryggje eller noko. Men det var no grunt der, og du batt båten oppi fjæra i eitt eller anna. Så tok du då og løyste grima. Toget som gjekk i grima var butte i eit band i båten, og så gjekk du ut or båten og drog litt i grima, og han skreva over ripa og oppi vatnet, det var no grunt då- og på land. Det gjekk utruleg fint. Du kunne ikkje tru det, men det gjorde det. Det var akkurat som hesten forstod det som folket ville han skulle gjere.
© Holsen skule (05.12.2002)

Intervjuarar er Ida- Johanne, Sondre og Glenn. Trur du dei måtte trene hestane før dei tok dei opp i hestebåten? - Det hugsar eg ikkje til, men eg trur ikkje det var svært mykje det. Dei var villige og gjekk innpå. Og eg var no med på at dei transporterte kyr på båten. Det var på same måten, du tok i grima, og så skreva ho inn i båten, og der stod ho. Eg hugsar ein gong vi selde ei ku til ein fehandlar som for rundt og kjøpte. Og den skulle leverast oppe i Nigarden der oppmed kyrkja. Der skulle dei vere og ta imot henne, og dette var ein vind- dag så forferdeleg. Då brukte dei denne øykjebåten der nede som frakta desse hestane over. Det bles ganske mykje, men då hadde vi medvind opp. Vi rodde innmed Drøsinga. Vi var 4 stykke, eg var med, og så var det han Rasmus Ekrå- han som hadde bygt båten, det var altså bestefaren til han Ragnvald nede på Ekrå- han var med, og så far hans Ragnvald var med og rodde, og far min. Dei rodde med to årepar. Det var svære bølgjer, men det var no unna opp igjennom. Vi rodde med Drøsinga og kom inn rett overfor kyrkja. Der måtte du begynne å ta deg over, og det var ganske svære sjøar, men vi kom no over. Men så skulle vi no ned att om litt då vi hadde fått levert kyra der oppe. Då auka vinden voldsamt på, men vi tok utpå. Vi hadde no stor båt og kom oss over. Men han var så stri og ro og kvitfælt at vi fann det rettast- desse der eldre fann det rettast- dei tok og rodde i land. Og dei rodde i land der og drog båten opp på ein plass og batt den. Så gjekk vi langs med fjæra ned att. Til det vart stilt ein dag, då måtte vi inn att og hente att båten opp med Drøsinga. 5. Kjenner du nokon som har hestebåt? - Ja, det er sant eg gjere. No er det no berre ein- det er no denne han Reidar har som er att av dei hestebåtene som dei hadde. Men helles så hugsar eg til at det var 4 stykke som hadde hestebåtar her i Nydalen. Det var i Hinnagarda og i Tuna. Så var det på Ekrå, han Rasmus. Og så Lars på Bøna som vi kalla han- det er inste garden der inne- det er der den båten han Reidar har er frå. 6. Hestebåtane vart vel brukte til andre ting enn å frakte hestar? - Ja, det var gjort. Dei brukte han når det var bryllaup eller det var begravelse, jordferd. Då brukte dei båtane, rodde opp vatnet opp til kyrkja. Dei hadde kista i båten. Det var no stødige båtar, men det var no oftast godt ver. Siste gongen dei var brukte til bryllup det var far hans Ragnvald nere på Ekrå, han Matias. Han var brudgom. Det hugsar eg godt til. Då sat brurefolket i denne øykjebåten, og båtane bar mykje. Dei var jammen mange inni denne båten, dei nærmaste. Eg kan tenkje meg mellom 12 og 15, kanskje meir. Den rodde først opp fjorden. Og så var alle småbåtane, eller fleire av desse hestebåtane som var her brukte og. Det var eit heilt fylgje oppetter vatnet. Det var omtrent som du såg Brureferden i Hardanger. Når dei var ferdige i kyrkja og vigde, var det å ro tilbake.
© Holsen skule (05.12.2002)

Intervjuarar er Ida- Johanne, Sondre og Glenn. Kor lenge trur du dei har brukt hestebåtar i Nydalen? - Ja, det er nok lenge. Det kan eg ikkje godt seie. Men eg trur eg kan seie med sikkerheit det er så lenge her var busetnad her i Nydalen så brukte dei båt, øykjebåt og andre båtar. Her var nemleg ikkje veg i Nydalen i den tid. Det hadde berre ein sti som dei gjekk etter utover mot Husetuft og ned mot Viskedalen. Men den var det no sjeldan dei brukte. Det var båten som var den snøggaste. Det var inn på båten og over nesten i kva slags ver som var. Når det var så hardt at vinden tok råket tå bølgjene og hivde vatnet opp i lufta og for med over, då var det no så, dei kvidde seg no på det. Dei heldt seg no helst vekke. 8. Kor gammal kan ein hestebåt vere? - Ja, det veit eg ikkje. Men det er nok så lenge det har vore busetnad her i Nydalen. Og kor lenge det er, er nok sikkert lenge tilbake i tida. 9. Hugsar du at dei bygde hestebåtar i Nydalen? - Ja, det gjorde eg. Det var jo nokre båtbyggjarar her i Nydalen. Her var to framme i Tuna. Der som han Olemann er, og så har du han Rasmus Ekrå, bror til far min, han bygde båtar der inne- hestebåtar og mindre båtar. Men dei måtte ha god plass når dei skulle byggje desse der hestebåtane så han Rasmus han heldt til på låven- i løene. Men fram i Tuna hadde dei ein lang kjellar under dette kvite huset dei har der nede, og der bygde dei båtar. Så hadde dei eit rom mot vest der dei hadde liksom verkstad. Der hadde dei ein dreiebenk, og så hadde dei skruestikke og smiestess, og der var mykje filer og rusk og rask som dei hadde hivd til sides. Og dei brukte jarn til båtane. Han Ola i Tuna, Gamle- Ola kalla vi han før, var ein flink båtbyggjar. Son hans heitte og Ola, og han var no med han når hin vart eldre til å bygge båtane. Han Gamle-Ola kom frå Høgset, Ytrehogja heitte det, naboen hans Leif borte. Han kom der ifrå hit til Nydalen og vart gifte med ei som heitte Helene, ei store kraftige dame, og han var veldig flink smed attetil at han var båtbyggjar. Han hadde smie nede utmed vatnet, og der treivst han. Eg såg han i grunnen ikkje i skogen om vintrane. Då heldt han seg i smia, og så var det inna i kjellaren, der var no eit stort rom som hadde to doble dører som dei kunne ta båten ut når han var ferdig. Og der heldt han seg, og når vi kom or skulen- vi for ofte forbi der når det var is- då heldt dei seg inne i kjellaren og bygde på båtar og klinka på naglane der. Og elles var ikkje dei der så var han Gamle- Ola som var flink smed ute i smia. Når vi kom innover isen eit stykke så høyrde vi songen, eg kan høyre den omtrent i dag kor ambolten song når han slo på jarnet på ein svær, stor ambolt. Så hadde han ein svær belg til som han hadde laga, og som dei varma opp frampå grua. Den ja, han var no sikkert minst så brei, og viss de har sett ein slik liten belg: Den gjekk ut i ein spiss framme. Så gjekk han då ut og rundt, og her var handtak i så du kunne lette opp og ned. Der hadde du då ei snor nede i topploket og der var ei luke oppe på loket slik at når du letta loket opp så opna ho seg, og då drog han inn luft. Så sleppte du snora oppe. Då gjekk han sakte ned att sjølv og bles lufta ut den tuten som gjekk fram i glodungen der dei hadde jernet og varma det opp. Det var ikkje æse slik som dei har i dag og noko elektrisk, men det var veldig svært til å varme opp jarnet med. Då varma du jarnet opp slik at det vart glødande, og då kunne du ta det på smiestaden. Og så hadde du ein litt større hammar og banka det ut slik at det fekk den forma som du ville ha det. Du gjorde mest mogeleg med det i smia. Når det begynte å kolne så var det å ha det bort att i varmen og hete det opp igjen. Så tok du det på ambolten, og då song ambolten. Eg høyrer lyden den dag i dag kor den spelte. Og så når dei hadde grovarbeidd det der i smia så var det inn på verkstaden dei hadde. Der tok dei finpussinga på det og pussa det av. Eg trur han arbeidde skeiser, slike treskeiser som det heitte då. Eg har eit par hengande her ute på museet mitt. Eg trur det var han Gamle- Ola i Tuna som laga dei skeisene. Det som foten stod på, bygde dei av tre, men stålet på skeisene gjekk under med ein kryl opp framme. Viss de har tida, skal vi ta oss ein tur ut på museet. Eg har samla ein del gamle ting der. De kan få sjå litt ifrå den tid då det var drive stølsdrift her, og eg har teke vare på ein del ting. Då kan de kanskje få sjå dei skeisene som var laga der nede i Tuna.
© Holsen skule (05.12.2002)

Intervjuarar er Ida- Johanne, Sondre og Glenn. Veit du endå meir om hestebåtane? - Nei, ikkje noko spesielt. Dei brukte båten når det var noko tungt som skulle transporterast for det var ikkje veg på denne sida her som du kunne køyre med hest. Du kunne leie eit beist. Og då kom all vara på nordsida, der gjekk vegen inn. Då dei kom så langt at bilane begynte å gå, så sette dei av varene der borte. Og så måtte du ta det inn i båt og ro dei hit i Nydalen og ta dei på land der og lagre dei til du fekk køyre dei. Ja, så var det noko eg gløymde. Kvar mann av oss nydølingane hadde eit naust der borte på hi sida, på Skjeldset, der som han Håkon bur. Dei hadde vognhus, og dei brukte dei til å setje vognene inni når dei kom igjen. Dei kom over med hesten, og så drog dei ut vognene og spente føre hesten. Dei måtte av og til til Førde og kjøpe inn forskjellig, korn og sild kjøpte dei. Så køyrde dei tilbake, og når dei kom tilbake så var det inni båten. Då sette dei inn att vogna. Desse husa står det att 3 stykke av, men no er dei heilt til nedfalls. Sidan vegen kom, så vart ikkje desse brukte. Den nye vegen der borte kom mykje høgre slik at det vart lagt ei fylling der. Du kom i grunnen ikkje til å få ha nokon reiskap inn der. Og der stod kjerrene lenge. Dei som dei brukte å køyre med til Førde. 11. Har du rodd eller vore med i ein hestebåt? - Å ja, det har eg no saktens vore. Eg var med når dei brukte dei opp til kyrkje anten i bryllaup eller begravelse. Så det hugsar eg godt til. Det var stødige båtar å sitje i. 12. Kva var grunnen til at dei frakta hestane med hestebåtane? - Ja, det er jo det at vi hadde ikkje veg. Vi hadde ikkje veg her i Nydalen for da første eg hugsar. Det var berre ein sti som gjekk utover her, og då måtte du ha hesten over vatnet når du skulle til Førde eller kor du ville hen, til Haukedalen, hente jordmor, då måtte du over. Når ikkje her var veg, då var det båten. 13. Var det vanleg at kvar gard hadde sine båtar og hestebåt? - Det var dei 4 som eg hugsar som hadde hestebåt. Elles så hadde jo vi båt alle som budde her, slike mindre småbåtar som dei til vanleg rodde. Dei var lettare å ro. Så her var mange båtar.
© Holsen skule (05.12.2002)

Intervjuarar er Ida- Johanne, Sondre og Glenn. Har dei hestebåt her i Nydalen? - Ja, det var desse som hadde. Og dei som bygde dei det var han Rasmus Ekrå og desse to nede i Tuna, han Gamle- Ola. Elles så har vi vore med på litt av kvart. Eg har bygt 3 båtar, men eg kan vel ikkje seie at eg var nokon kyndig båtbyggjar. Men eg bygde 3 båtar, og dei var ganske brukelege. Den andre eg bygde var ein mellomstørrelse mellom hestebåt og vanleg båt. Han var ein god del større enn vanleg båt. Eg heldt på å lure meg ein gong med den første båten eg hadde. Eg skulle over og hente noke sement som låg på andre sida som var komme opp. Eg tok for mykje inn i båten, og det var sterk vind. Det er det styggaste eg har vore ute og fere ned på vatnet. For med denne båten gjorde eg kanskje ein feil til å begynne med. Det var viktig korleis du begynte båten i botnen og byggje den. Viss du begynte å røyse borda for mykje ifrå kjølen og opp då fekk du dei så ruglen i vatnet. Dei vart ikkje stødige. Denne feilen såg eg då eg skulle begynne å bruke den. Så tok eg og skrudde han ut der nede i naustet. Eg hadde ei huseskrue og sette på og skrudde han ut og fekk han mykje flatare. Men i og med at eg skulle skru han ut så vart ripa lægre på sidene der. Med dette brukte eg han i mange år, og det viste seg det at når du kjem med last i båten så hadde den ikkje den bere-evna. Og eg skulle ro over att vatnet med desse sementsekkene. Eg hadde 5 stykke i 50-kilossekker, dei hadde eg no midt i båten. Så rodde eg liksom imot vinden inn mot Sandvikodden, så tok eg meg på skrå over, og då heldt båten på vinden. Men det viste seg at det var så høg sjø at då eg kom midt imot, ville det bryte over og inn i båten. Det var på heite hengje at eg skulle gått ned med båten. Så eg laut passe på når desse grovaste bølgjene kom, så måtte eg leggje meg på sida, slik at båten reiste seg på andre sida. Elles hadde den gått full med vatn, og det var sement- han hadde gått til botnar. Det var altså nokre fæle greier. Men eg greidde no å komme meg over. 15 Viss du hadde ein hestebåt, kor gammal var du då? - Ja, eg hugsar no hestebåten frå då eg var no ganske liten på dokka alder. Då såg eg båten. Eg var no med av og til når dei brukte dei. Så det var no på dokka alder, skulealder. 16. Kor langt frakta dei hestane? Var det tvers over vatnet eller endå lengre? - Nei, det var no som eg hugsar det tvers over vatnet. Så du kom bort der som dei hadde vognhusa og reiskapar som dei skulle køyre med. Det var over der, og hit att når dei kom igjen frå Førde. Det er det eg hugsar.
© Holsen skule (05.12.2002)

Intervjuarar er Ida- Johanne, Sondre og Glenn. Om skulen i Nydalen. - Før vi fekk oss skulehus her i Nydalen, så heldt dei til med skule i ei ei sperrestove som det enno står igjen nokre av. Men det minka med dei. Vi har, her i bygda, endå nokre igjen, fire stykke med dei på Husetuft. Der står det to sånne sperrestover som dei hadde til vanleg bruk. Her kokte dei all maten, og dei hadde eit langt bord. Og så hadde vi ei på Ekrå, der han Magnar bur. Og så ei der som han Reidar har inne på bøna no. Så det er 4 igjen som står her. Slik hadde dei der i Hinnagarden der så han Svein er i frå. Den vart leigt ut og der hadde dei skule for generasjonen før meg. Og noko anna hugsa eg ikkje at dei hadde, nokon andre skular enn dei hadde denne skulestova. Men så var jo ikkje ditta tidsmessig. Dei begynte å arbeide for å få seg eit skulehus her i Nydala. Det gjekk no ei tid, men jammen gjekk det i gjennom til sist i skulestyret at dei skulle få byggje seg eit skulehus. Det skulle då byggjast midtvegs mellom Viskedalen og Nydalen. Slik at dei som skulle gå i skulen i frå Viskedalen, dei skulle ikkje ha lengre vei enn Nydalen hadde fram til skulen. Og det var neset her ute, der som Menes no bur, her vart skulehuset bygt. Ein bygde først opp ein mur av gråstein, vi hadde kjellar under. Så bygde dei hus av laftingstimber. Det var ein Byggmeister Slåtten som stod som føre bygginga. Han far var med og bygde skulehuset. Då var no eg ganske liten, men eg hugsa når skulebygget vart bygt. Men so var det ikkje veg fram til skulen. Det var no bere ei lita råk vi måtte gå. Så kom no spørsmålet opp om korleis dei skulle få seg veg fram til skulen. Då hadde dei no møte og diskuterte dette, det var jo både for å imot. Men fleirtalet var for at dei skulle begynne på ein veg, så mykje at dei kom seg fram til skulen med ei vogn og ein hest so dei kunne køyre. Dette var sett i gang. Dei søkte kommunen om nokre midlar, og dei fekk 1200 kr. I den tida so fekk ein jo mykje for pengane, men det va jo ingen ting. Det var so mykje at dei hadde til sprengstoff, for da var ein god del skyting, særleg her i det inste partiet. Her var det mykje berg og fjell som dei måtte skyte i. Og det var gjort på dugnad av dei som var her i Nydalen og ut over her. Eg kan godt hugse dette. Dei måtte leggje opp ein del murar og skyte. Så tok dei av den massa som var på sida av vegen og fylte opp. Den vart ikkje steinlagde. Det var ein del grus å finne, og det køyrde dei inn og la opp på. Og når dette sette seg, så vart det ganske brukande vei. Så vi hadde god vognvei til slutt.
© Holsen skule (05.12.2002)

Intervjuarar er Ida- Johanne, Sondre og Glenn. Om vinteren så var det no hestepløying. Vi måtte pløye denne vegen, då hadde vi svære veg. Han far han pløgde mange år. Dei hadde treplogar som dei sette framom hesten, og slik fekk vi ganske bra vei. Ein måtte pløye etterkvart som det la ned. Du fekk no ikkje ta det ned på botnen, men veien bygde seg opp, og du heldt vegbana sånn nokolunde slik som ho skulle vere. Dette fraus til og vart fine veg. Når det var is, så brukte vi skeisene. Det var mykje sværare is i den tida, den kunne ligge i vekesvis, i månadsvis. Du hadde god is, enten for skeise, eller så kom det snø på han så brukte vi ski fram til skulehuset. Slik var det. Eg har gått alle åra mine på skule der ute. Det vart nedlagt her nede i Nydalen når skulestova stod ferdig. Ei frå Nydalen kjøpte skulehuset, då vart skulehuset flytt inn på Stranda, det er innafor han Norvald på Strandene, der står det nedafor vegen, eit rødt hus, der som han Stølen bur, han kjøpte det no seinare. Ho Severin, ho vart gift Solheim, vart gift på Viksdalen. Men ho fekk ein der borte som skulle ta seg av og mure opp murane der ute, det var blokkstein. Ho fekk to andre frå Viksdalen som skulle til å byggje opp skulehuset, men dei var no ikkje vande, det vart no ikkje til noko slag. Så måtte ho no til å seie dei opp. Det vart eg som måtte overtake og byggje opp skulehuset. Eg fekk med meg ein som var vande, ein eg arbeidde i lag med i Førde, og vi bygde opp att skulehuset. Tømra det opp att, bordkledde det og sette det godt i stand. Laga kjøken inne så ho som kjøpte det skulle ha, delte av eit rom. Så var det loft på det oppe, der laga vi til soverom. Huset står no den dag i dag. Så bygde dei nytt hus opp på dei gamle murane til skulehuset. Det var han Menes som bygde opp att på dei.
© Holsen skule (05.12.2002)