Show results

Kulturminneprosjektet ved Stokksund skule. 7.klasse ved Stokksund skule arbeider med eit kulturminneprosjekt som er knytt opp mot historia om selfangsten. Skulen ligg i bygda Tjørvåg, ei av tre sunnmørsbygder som stod svært sentralt då ishavsnæring tok til i 1898. Dei mest sentrale ishavsbygdene var Brandal, Tjørvåg og Vartdal. Fangstmenn frå Tjørvåg var med brandalsskuta ”Minna” alt første turen i 1998. I 1905 fekk Tjørvåg si eiga skute med Johan Sandvik som skipper. Skuta fekk det velklingande namnet ”Sjøblomsten”. Det kom no ei tid med optimisme og framgang. Norge vart løyst frå unionen med Sverige i 1905. Alt i 1907 kosta folk i Tjørvåg enno ei ny skute, ”Leidulf”, eit partsreiarlag mellom brørne Johan, Petter og Pål Lillenes. Så mange som 18 ishavsskuter har vore heimehøyrande i denne vesle bygda, og dei aller fleste elevane har forfedre som har vore på selfangst i Vesterisen, Kvitsjøen, Danmarksstredet og Newfoundland. Tjørvågbygda hadde i 1900 eit folketal på 235 innbyggjarar og i 1960 hadde det auka til 455. Soga om selfangsten har ein dominerande plass i bygdebiletet og var hovudnæringa i om lag 70 år. Siste ishavsskuta i Tjørvåg,”Grande”, vart kondemnert i 1970. Mange tenkjer nok på selfangsten som ei blodig historie med uskuldige dyreauge og hensynslause menn som drep dyr for pengar, og for å pynte opp rike damer. Kunstskinnprodusentar godt støtta av Brigitte Bardot lukkast med å skape dette biletet tidleg i 1970-åra. Dei same interessene slo beina under selfangstnæringa. Men elevane våre har lært meir om selfangsthistoria. Dei veit at dette er historia om eit eventyr som skapte sårt trengte arbeidsplassar i dei harde trettiåra og i magre etterkrigsåra. Det er forteljinga om eit bygdesamfunn sin kamp for å overleve, om draumen om rikdom, eventyrlyst og den sunnmørske skaparevna. Men det er også forteljinga om botnelause tragedier med sesongar der fleire skuter med mannskap aldri kom heim. Stokksund skule var tidleg ute med elevprosjekt. Alt kring midten av 1970-åra starta elevane med innsamlingar i bygda av ting som skulle brukast til eit ishavsgalleri. Ein av føregangsmennene var lærar Jarl Chr. Grimstad, som no er klassestyrar i 7.klasse. Såleis er kulturminneprosjektet ei vidareføring av det arbeidet som vart gjort då. Elevane skal arbeide etter følgjandeplan: 1. Innføring i emnet ishavsfangst. Lysbilete. 2. Presentasjon av ishavsbygda Tjørvåg si soge. Vitjing av Ishavsgalleriet på Herøy gard. 3. Fotografering av ishavsredskap og forteljing om korleis dei vart brukte. 4. Vitjing av Ishavsmuseet i Brandal, som i si tid var den største ishavsbygda her i regionen. 5. Prosessorientert skriving om ishavsreiskap. Elevane skal lage ei oversikt som fortel på ein folkeleg måte kva tinga på ishavsgalleriet vart brukt til. Det heile vert samla i ein flott skinnperm (sjå biletet over), og skal ligge framme på ishavsgalleriet som i dag er lokalisert til Herøy Kystmuseum. Under har vi med døme på forklaringa til nokre av dei over sytti gjenstandane som er med i permen. 6. Praktisk innslag. Elevane skal lære kvessing av flåarkniv ved sliping, bryning og ståling. 7. Praktisk sjømannskap. Arbeid med tauverk. Dei lærer knopar og stikk. 8. Presentasjon av prosjektet i lokalpressa. 9. Samarbeid og klasseundervisning med ein av foreldra som har vore fangstmann –og no har si eiga bedrift som utviklar ishavsprodukt. 10. Gjennom foreldremøte blir det gitt informasjon om prosjektet og kvifor vi gjer dette. Målet er å gje elevane identietet og heimekjensle.
© Vidar Kalland (24.10.2003)