Show results

2007-12-11 (Arne Høyland)

Kommentarer til aktiviteten
Biletserien om vidjemaking er basert på ein dokumentasjon eg gjorde for Norsk Handverksutvikling (NHU) i 2001 og 2002 som heiter Skimaking i Øvstedal og har prosjektnummer :25 5201 02 Informant og handverkar er KNUT ØVSTEDAL f.1934 NHU sit med rettane til alle foto som er nytta i denne framstillinga. Eventuell bruk av andre private foto vert merka med eigaren sitt namn. Jamfør utstilingen : Gamle oppskrifter , Vestnorsk skimaking

Bilder

ØVSTEDAL 28.05.02. I dag skal Knut vri vidjer. I Øvstedalen har dei nytta bjørkerenningen som emne til vidja. Når bjørkerenningen vert vridd slik denne biletserien viser, så vert han mjuk og frykteleg sterk. Før tauget og strengen kom i bruk, vart vidjo mykje brukt rundt på gardane til å surra og festa med. Knut seier det slik: Han far vrei vidje når han va på stølane. - Vidjena vart og brukt i smalafloren te å halda oppe jøte med,hengde dei opp ette vidja. Så legg han til : dei vrei no vidja heila året. Dei kunne og brukast på ei grind elle ein slede dei hengde nåke borti. På bilete ser me tre av vidjene som vart vridde i dag.
© Arne Høyland

Utsyn mot Tverrelvdalen, ein sidedal til Øvstedal. I området til høgre for granane midt på bilete ligg Slettebakkjen og her i området skal Knut finna emne til vidja. Klikk direkte på bileta og du får ekstra stort bilete.

Me går sørover langs ein skogsveg og bort til Slettebakkjen som før i tida var eit gamalt seterområde for nokre av gardane nede ved Bolstadfjorden. I utkanten av Slettebakkjen, får Knut auga på nokre bjørkerenningar som han vil sjå nærmare på. Knut seier dette: Innmark so veks te med bjørk e ofta fine emne.

Bjørkerenningen midt på bilete vil Knut prøva å vri vidje av. Det finst fleire metodar for å vri vidja, Knut brukar metoden som han vaks opp med i Øvstedal.

Knut tek fram kniven og byrjar å kvista renningen frå toppen og ned mot rota. Renningen står rotfast i bakken.

kvisting

Knut byrjar å vri bjørkerenningen , vrir ei vidja

Knut brukar ein slags sveiveteknikk når han vrir vidja, renningen står rotfast i bakken

Knut vrir vidja, merk sveiveteknikken. Dei ska dela seg i fibrane,ikkje knekkja, seier Knut.

Knut vrir vidja

Knut vrir vidja,merk sveiveteknikken. Never og barken losnar frå veden eter kvart som han vrir, Knut kommenerer det slik: No e ho no bjynt å låsa

Knut vrir vidja,merk sveiveteknikken

Vidja er vridd og Knut kappar ho med kniven nede ved bakken

Knut har kappa renningen litt ovanfor rota og byrjar å forma til det han kallar for ei lykkja. Knut seier det slik: - detta e no da dei kalla ei lykkja, brukt på ei grind eller ein slede dei hengde nåke borti.

Knut lagar ei lykkja

Knut har vridd ei vidja og laga ei lykkja av ho. Lykkja kan ein ikkje opna, det er ei fast lykkja i motsetnad til spenningen som kan opnast. Knut oppsummerer: Ho va litt før grov og litt mykje kvist.

Me går vidare, Knut ser etter nye vidjeemne.

Knut går bort til ei klynga med ungbjørk og renningar som veks i utkanten av ei slåttemark.Han ser på dei men finn ikkje noko som freistar til vidjebruk.Han seier dette: - Her har dei vokse før seint med markakanten, her e myrjord,dei vert litt før tjukke og sprøe. Vis da e råtakvist,so vert dei litt sprøe. Dei so veks fort og strekkje seg ette lyse,e best Me går vidare, no vil han laga ein vidjespenning.

Knut finn ein lang tynn bein renning og går i gang med å kvista han. Det er lite kvist på renningen,ein del av kvistane er brotna av seg sjølv.

Knut er ferdig med å kvista emnet og kappar det i toppen.

Knut går i gang med å vri vidja.Brukar same prosedyrane som på den foregåande Vidja, vrir på rot, byrjar i toppen og vrir ho nedover mot rotenden. Never og bark losnar av seg sjølv etter kvart som han vrir.

Knut vrir vidja

Vidja er vridd og vert kappa nede ved rota.

Knut finpussar kappendane med kniven.

Knut lagar ein spenning av vidja, eller vidjespenning, ein slik som Askeladden hadde med seg då han målband kongsdottra.

Knut lagar spenning av vidja.

Spenningen er ferdig, og den kan opnast og lukkast. Her kan det høva å avslutta med nokre setningar frå evenyret om Askeladden som målbandt kongsdottra, der heiter det m.a.: Det var godt og varmt her, sa Askeladden Det er varmere i glohaugen, sa prinsessa Det var råd å få steikt skjæra mi her da, spurte Askeladden Jeg er redd hun sprekker, sa kongsdatteren Å, det har ingen nød, jeg slår omkring denne vidjespenningen, sa Askeladden

Spenningen som Knut laga er merka og klar for levering til NHU som vedlegg til dokumentasjonen. Her kan ein sjå at i eine enden av vidja er det ei lita lykkje som gjer at spenninen kan opnast , lykkja kan løysast frå tjukkenden på vidja.
© Arne Høyland