Show results

2007-12-12 (Arne Høyland)

Kommentarer til aktiviteten
Dette er eit av fleire private dokumentasjonsprosjekt eg gjorde med Torbjørn Brørvik i perioden 1999-2003. Torbjørn Brørvik f.1922 vaks opp på garden Brørvik i Vaksdal kommune. Seinare flytta han opp til fjellgarden Øksendal i Eksingedalen der han sidan har dreve som gardbrukar. Tunet i Øksendal ligg på ca 450 m.o.h. I denne biletserien lagar Torbjørn Brørvik eit dråg, d.v.s. ein liten tømmerslede for handamakt . Det er i hovudsak dette med å ta ut emne til meiar og tiller ( drag) denne biletserien omhandlar. Torbjørn seier dette om bruken av dråget: Her kalla me dei som regel dråg, men sume sa kåkkse. Desse va te mannabruk, da va te å dra strånga te ved. Dei fekk mykje større lass med dråget enn med ein handslede. Når du drog stronga med dråget so la du rote framme om du skulle dra på flaten elle litt motbakk, elles rote bak nedøvebakkjen. Dråget va brukt både her og i Brørvikje.

Bilder

Torbjørn med det nye dråget som han lagar i denne dokmentasjonen.

12.11.1999 Øksendal er ein fjellgard i Eksingedalen som ligg på ca 450 m.o.h. Her veks berre lauvskog ,for det meste bjørk.
© Arne Høyland

Skogsmark med småbjørk der Torbjørn leitar etter emne til meie.

Skogsmark med eit brukande drågmeie-emne om lag midt i bilete, ei slank bjørk med ein kraftig butt krok nedi rota.

Torbjørn feller emnet til dråg-meie.

Bjørka er felt og Torbjørn kappar og tek ut meie-emne.

Torbjørn tek ut to meieemne, deretter ber han dei heim i tunet og lostar dei ( tek av never og bark) slik at dei tørkar godt og ikkje stornar og verta øydelagt.

låsting

Det eine meieemnet er låsta ferdig og Torbjørn ber det heim til tørking.

ØKSENDAL 07.11.00 Det har gått eit år sidan Torbjørn tok ut emne til meiar og eg er på besøk. Han har no laga ferdig meiane og flauto te dråget. Alt er i bjørk. All materialen må vera torr poengterer Torbjørn.

Torbjørn seier dette om materialen han har nytta : Meien e tå bjørk Flauto , tå ein totoms bjørkeplanke Klossane so flauto ligg på e tå bjørk (Flauto er namnet på den tverrstilte planken som skal binda saman meiane.)

Torbjørn syner fram to meiar som har høyrd til eit gamalt dråg som har vore nytta på garden.

ØKSENDAL 10.07.01 Det er gått vel eit halvår sidan sist eg var i Økssendal. I dag skal Torbjørn finne emner til tiller (drag)

Torbjørn stoppar opp og byrjar å sjå rundt seg etter tille-emne.

Torbjørn ser eit passeleg emne, og vil bort å sjå nærmare på det.

Torbjørn ser på bjørketreet, ser om det er beint og passeleg tjukt.

Torbjørn leiter vidare etter tille-emne, desse trea er ikkje ideelle.Dei skal helst vera beine og passeleg tjukk og med lite kvist på.

Emne nr. 1 Torbjørn har funne eit høveleg tille-emne og byrjar med å kvista stammen medan treet står på rot.

Kvisting

Låsting Etter at Torbjørn har kvista bjørka byrjar han å skava tå never og bork med øksa medan treet står på rot. Lokalt heiter det å flekkja av never og bark på bjørketreet for låsting. Jamfør losteprosjektet Nevertaking med Knut Øvstedal(Det vert skreve losting)

Låsting

Torbjørn barkar fire rimser nedetter stammen.

Låsting

Etter at Torbjørn har rimse-barka ( låsta) stammen, flekkjer han tå resten av barken med nevane. Barken løsnar lett frå stammen så dette treet losta lett. På denne måten fjernar Torbjørn mykje av både never og barken medan treet står på rot. Fordelen med å gjera det på rot er at trestammen står fast i jorda medan han arbeider med barkinga.

Torbjørn flekkjer av strimler med bark.

Torbjørn er ferdig med å låsting treet på rot. No trakkar han ned graset rundt stammen og gjer klar for felling.

Torbjørn feller treet med øks,heilt nede ved rota.

Torbjørn høgg stammen nesten heilt åv, det står att litt ved i rota som han bryt åv. På den måten får han ein kontrollert brot til slutt.

Etter at treet er felt held torbjørn fram med å kvista treet ut mot toppen.

Etter at Torbjørn har kvista treet ferdig opp mot toppen held han fram med å låsta (strimle-barka) resten av treet. Han gjer det på same måten som då han låsta nederste delen av stamma medan treet stod på rot.

Låsting

Torbjørn er ferdig med å ta vekk never og bark på bjørketreet. Han prøver tillo i hånda slik ho omtrent skal brukast på dråget og konstanterar at det kan verta eit brukande emne.

Tille-emne nr. 2 Torbjørn treng to tiller til dråget. Her har han funne det andre emnet.

Kvisting

Låsting

Felling

Kvisting

Låsting

Torbjørn kommenterer det at borken ikkje løsnar så lett frå dette treet som frå det første emnet han tok ut. Han seier dette : Den låstakje so godt, so va da mykje tynnare bork. Da va vållsom so torr denna va i borkjen i fårhåld te hi. Ho låsakje den,du ser ho bråtna når du ska flekkja. Men du veit da lid no långt no, e da tile våra so kjem sevjo tile, kjem ho seint so låsa ho antakele seinare Torbjørn tenkjer slik om kvifor den siste bjørka var tørrare enn den fusta: - her e myr, og her fraus i vinter, da kan vera at ho har fenje lite væska opp og då e da veldig seint å spira, so då går da te jonsåk før myrane bejynna å grønkast. Torbjørn kommenterer elles dette siste emnet på denne måten: - eg trur no da vert brukande emne her og, om da e no litt småkroketa gjer nokje nåke. Dei ska vera cirka to meter. No ska dei liggja te hausten (å turka) når ein ska te med innearbeid.

Torbjørn legg tillene på aksla og går heim

ØKSENDAL 27.03.03 I dag skal eg henta dråget som Torbjørn har laga til meg. Det står berre att å gjera ferdig nokre småting på dråget.

Torbjørn spikkar orepinnane som er av bjørk. Om meiane seier Torbjørn: - Meiane e øksa og hævla ettepå. Flauto (bjørkeplanken) er skåren på sag

Orepinnen er ein låsepinne som låser tilla til middvollen.

Orepinne , meie og middvåll. Eg sette på ein streng so heldt da samen,snudde snur i han før å strama han opp.Strengen er festa til krampar so går igjøno meien like under middvållen. Torbjørn seier at alternativ til streng ville vera å nagle midvollen fast til meien.

Torbjørn kappar overskytande material på middvållen.

Middvållen er ferdig med ein orepinne i kvar ende. Om materialbruken til middvållen seier Torbjørn dette: Middvållen e tå selja, ho e sterkare enn bjørk,huskakje om emne er or ein stamme eller ei grein. Seljo e fastare i veden,sterkare enn bjørk.

Torbjørn skrår kantane i kappett

Finpussar litt på orepinnen.

No e han ferig. Om konstruksjonen seier Torbjørn dette: - Ho e litt elastisk, ikkje altfør trong, før då har dei lett før å brotna sonn. - Tappane/naglane har eg smidd te. Eg har brukt håndbår te hålna. - Naglane e tå bjørk. Dei store naglane ute i enden på flaute skulle støa i lasse.

Me tek dråget med oss ut, set på tillna og Torbjørn syner bruksmåten. Det er spent eit taug mellom tillene som held tillene samla og som fungerar som eit belte til å dra med.

- Viss snjodn kom i liane kunne dei leggja på eit heilt lass med strånga. Terrenge bestemte kor mykje ein la på. Va da ei bratt li so sto dei gjedna framme og heldt seg i tillna og skrei på skona. Dei styrde med tillna, svinga dei til sides. Da va ein lett måte å dra da ned te veien, og so kunne ein eventuelt ta da vidare med hest. Vis da va flatt so brukte me hestedoninjen vidare. Til slutt spør eg Torbjørn om kva eg skal setja han inn med og han svarer: - Du kan bruka tjøra på heila.