Show results

2007-12-18 (Arne Høyland)

Kommentarer til aktiviteten
I samband med eit etnologistudie ved UIB i 1993-94, dokumenterte eg og Jan Adriansen rivemaking i Masfjorden. Riva vart laga av Arthur Rambjørg og Sjur Vågseth. Biletserien her er bygd på materialet frå dette arbeidet . Bileta som her vert nytta har eg teke sjølv. I tillegg tok Jan Adriansen ein del bilete og Atle Ove Martinussen (NHU) filma Sjur Vågset i arbeidet med riva. Riva er oppbevart og kan studerast på Universitetet i Bergen som vedlegg til semesteroppgåva ”Den tause riva”.

Bilder

Eit utval med river fotografert i Austfjorden i 1992. Arthur seier dette om rivene: Dei hadde små og store rive, men størrelsen på tinnane va da sama. Ongane vakje store før dei måtte begynna å rake, når du greidde ga, so måtte du begynne å rake. Sjur legg til: Hesja på dei to neste strengane va ongane so måtte gjera.

Arthur tek ut emne til rivetinnar. Tinnar av hattl (hassel) På Rambjørg var det vanleg å bruka hattl som emne til rivetinnar. Tradisjonelt tok dei emne til tinnar i oktober. Då var materialen best å kløyva til tinn-emne. Arthur fortel : Når da har vørte kallare i veret har treet begynt å kolna, då e da sprøare, lettare at da klovna . Når da e varme i lufte og i treet so e treet seigare, klovna ikkje so lett, veden e mykje meir porøs når saven ( sevja) e i han.

Arthur kløyver hasselen med kniv. Da må vera rett (bein) ved og ikkje for gamal. Sjur fortel : Den beste tida va å ta emne i oktober då saven va gått, tok han om hausten og turka han til våren. Hatlen må ikkje vera for gamal,og så må han vera kvistfri. Emne te rivetinna laga dei gjerne annakvart år slek at dei hadde tinna for eit par år om gongen, seier Sjur. I ein samtale eg hdde med Johan Rivenes frå Osterøy sa han dette om emne til hovud og tinnar på Rivenes: Dei nytta ask til hovud og tinnar. Ask med grønskjer i var seigast og best. Den seigaste asken vaks gjerne langs bekkefar og slike fuktige stader. Den andre asktypen var sprøare.

Arthur smir emne til rivetinnar. Han seier dette om fjerning av bark: Ein måtte ta tå borkjen tå emne so treet fekk luft, elles so storna da . Storna , da e ein form før råte, heile veden smuldrast opp.

Arthur smir emne til rivetinnar. Å grovsmi rivetinnar var gjerne eit arbeid som borna tidleg fekk vera med på.

Rivehovud skal vera av bjørk. Sjur har vore i vedstabelen og teke ut emne. Ein tok ut emne til rivehovud når ein hogde ved i markje om vinteren til både skaft, sledemeia og dråg. Eg trur månge grovøksa med da sama med da va rått, so va da lettare å øksa. Bjørkje på bødn vert før fos, mykje bere inne i markane (skogen) Veden må ga slek so rivo ska sjå ut, litt bua og so ikkje kvist. Emne frå rotenden av stokken. Tørketid omlag eit år

Arthur skjer ut rivehovudet på bandsag. Han kommenterer dette med bøyen på rivehovudet: Bøyen ned på rivehovudet er for å få ho til å fylgja marka, når du røyse ho so tek ho bere på midten om ikkje dar va bøy.

Sjur tek ut emne til skaft av eit furubord, d.v.s. ein furuhùn. Det må ikkje vera tverrved i bordet, må vera snorande beint vakse. Det er ein fordel at hunen er tettvaksen for då er han seigast. Du bør få årringane te å sta på kant i skaftet, viss årringane ligg vert skaftet svakare.

Sjur har laga riveskaft. I framkant av skaftet vert de laga ein spesiell stykkje som skal treast inn på rivehovudet. Dette delen av riveskaftet heiter hjarta.

Detta med riveskaft e veldig viktig altså, viss ikkje skaftet e beint so får dukje te å arbeida med da, da viktigaste e å ta ut materialen. Sjur legg til: Slek e da med alt, da vil ga ette so stokkjen e voksen. Da e nesten ikkje råd å arbeida med et riveskaft so ikkje e beint, du fårkje te å bøya ne ned, då da fer te sides

Rivehjarta.

Rivehovud. Sjur har bora hol til tinnane, fyrst med ein spikarbor og deretter med ein halvtoms rivenavar.

Sjur seier dette om korleis materialen til rivehovudet må vera: Veden må ga slek so rivo ska sjå ut, litt bua og so ikkje kvist.

Bøyen ned på rivehovudet er for å få ho til å fylgja marka, og at du skal raka vel, når du røyse ho so tek ho bere på midten om ikkje dar va bøy.

Veden må ga slek so rivo ska sjå ut, litt bua og so ikkje kvist.

1/2 toms hol til rivetinnane

Sjur har funne fram tørre tinnemne som han har lggjande på lur.

Sjur smir tinnen.

Etter kvart som tinnen vert smidd tynnare stikk han tinnen inn i holet for å prøva korleis det passar. Når tinnen er ferdig skal han gå tregt inn i holet, han skal pressast inn.

I enden på tinnen vert det skore ein krage som gjer at tinnen skal verta hengjande fast i holet.

Før tinnen vert trykt på plass vert han dyppa i tjøra for at han skal stå seg lenger mot råtning samstundes som han glir lettare inn i holet.

Før tinnen vert trykt på plass vert han dyppa i tjøra for at han skal stå seg lenger mot råtning samstundes som han glir lettare inn i holet. I enden på tinnen er det ein krage som skal motverka at tinnen glir ut av holet.