Show results

Arbeid: SKJERA TIL og STEMMA UT FOR SNEDBAND OG BORA HOL FOR NAGLAR Prat: Skjera til for snedband og bora naglehol. ”Olja lyn” Bussjåføren”lynet”. Ta spenn or vinsk material. ”Stuka han i enden” . Småe nagla i småe hus, store i stor hus. Mjuk Grøssvikfåra, boring. Vinkelen stav og bete. Bardunera hus. Nevrarøys, 33 grader. Hans reparerte Fylenaust i 1970 åra. Sperrer til grindus, avstand, skøyt, m.m. Litt ekstra rom til snedbandet. Tid for timmerhogst, ulemper ved for sein hogst. ”Me smeisa te me detta dar” sa han Berje i Långedalen.
© Arne Høyland og NHU

Mer møttest kl 8.30 på saga på Eidsland. BILETE 1016 Me held fram med å finpussa og tilpassa snedband og utsparingane på den fyrste grinda. Hans vurderer heile tida kva del av grinda han skal arbeide på ved fintilpassinga. Her høvlar han litt av snedbandet for å få det på plass i beten.
(04.04.1997)

BILETE 1017 Etter litt stryking med høvelen, prøver han igjen. Slik held han fram, tek litt av på snedbandet, litt i beten til det er på plass. Av ein eller anna grunn vart det snakka om fart og Hans nemner uttrykket : fort so et olja lyn Da va ein doktar som hadde fått ein dampdreven motorbåt so gjekk so fort ,og då sa dei dette : - han gjekk so fort at dei såg bere røykjen tå han På Dale bur det ein ....... som er så rask i alt han gjer. Dei kallar han for "lynet". Hans fortel at mange i familien til Lynet er av den raske typen. Det viser seg å vera litt vanskeleg å få det andre bandet til å leggja seg skikkeleg nedi staven og beten samstundes. Hans siktar langs bandet og seier: - han e vinsk Hans fortel at på tynne dimensjonar kan ein vri og tvinga på plass vinsk ved, men denne dimensjonen på snedbandet vert for stor. Hans har erfart at spennet går or vinsk ved dersom det har stått tvinga på plass ei stund : - da e nett so spenne går or når da har stått nåkre daga
(04.04.1997)

BILETE 1018 Hans bankar forsiktig ned bandet for å sjå og kjenna kor det tek imot.
(04.04.1997)

BILETE 1019 Bandet ser ut til å vera nokre millimeter for langt og Hans seier: - eg får stuka han litt i enden med saje. Så sagar han og prøver han på nytt, men.. - han tåle litt te
(04.04.1997)

BILETE 1020 Etter at snedbanda er komen skikkeleg på plass merkar han snedbanda med same romartal som stav og bete har. Så ligg snedbanda på plass og det er klart til å bora hol til naglar. Han hadde teke med tre ulike dimensjonar, den største var 5/4toms, dei andre litt mindre. Han spurde kva dimensjon eg ville ha, og sa at det var difor han hadde teke med dei ulike dimensjonane. Eg sa at han gjerne kunne bruka den dimensjonen som var vanleg å bruka på slike grinder. Jau, då måtte det verta den største boren meinte han.
(04.04.1997)

BILETE 1021 Fyrst borer han hol gjennom snedbandet og staven.
(04.04.1997)

BILETE 1022 Så borer han hol gjennom stavhovud og bete
(04.04.1997)

BILETE 1023 Hans kontrollerer med vinkelen at han borar beint ned. Han seier at han og kjenner på borekrafta om han borer skeivt. Til slutt borer han hol gjennom snedband og bete. Etter å ha bora hol gjennom stav og bete, ser og seier Hans at dei hadde større hol enn 5/4 toms i grindane, men det gjer ikkje noko for denne grinda er ikkje så stor. - va da småa grinna so brukte dei småa båra 1 1/2 toms naglehål va brukt på større grinna Medan Hans bårar hol kommenterer han materialkvaliteten: - vållsåm lett å mjuk ho va å båra i denna Grøssvikfåro da vakje løye ho ikkje ville hånga (ho slapp lekkjetånje) Matpause. Eg spør Hans om det var vanleg at vinkelen mellom stav og bete skulle vera rett, nøyaktig 90 grader. Eg seier eg har sett av og til at stavane skrevar litt ut. Hans seier : - på sume let dei stavane skreva litt ut detta va brukt men då laut da vera litt høgda på stavane når da står rett, e da snedbande so får da når da skrår ut so tek stavane meir (av presset) vis da va høg reis på hus og taket, vart da volsom belastning når vinden kom i veggjen og taket (då var det viktig å la stavane skreva, då stod bygget støare) små bygg set dei i lodd Hans fortel at der det er ver-hardt so må huset beleggjast nere med bardunar. Nauste hass Lars Bukkstein sette me barduna på før dar va so verhart. (at ikkje vinden skulle flytta eller riva bygningen over ende) Men no har dei so lette tak på, då vart take lettare å fløtta (av vinden) (dei gamle sperrenene var ikkje festa til stavleio, dei låg på av taktyngden) før då dei hadde tunge heller eller torv på taket, so heldt da Me prøvde uten barduna hjå han Lars Bukkstein, men da fløtta litt på seg tå vinden, og då bela me da med bardune. Til bardune bruka ein vaiar elle streng. Eg spør Hans kva røys taket på grindbygget skal ha. - eg tek da gamla nevrarøyse, no huska eg ikkje nett gradane, va da 30-40 grader, da va no so et rusmål dei hadde eg trur da va bredde på huse, dar skulle sperrelengde på ramo vera 2/3 på huse, då fekk du passele nevrarøys - men eg trur og dei brukte 3/4 lengde tå husbreidden, men då gjekk sperrelengden utfør ramo - da va vestlande so hadde neverrøyse, på Austlandet var røyse mindre, dar brukte dei spontak - eg lura på om da va 33 grader so va Vestlandsrøyse, skifertak vart av bygningsforskriftene sagt skulle vera over 33 grader for at ikkje regndreve skal fara unna steinen Hans fortel at han la nytt tak på begge Fylenauste i 1970-åra. Eg spør om kor tett sperrena skal stå på grindbygget. - den gamal inndelinje gjekk på 80 cm myllo sperrna. Eg fortel kor mange lengdar med sperrematerial me skar sist sumar, og Hans reknar då ut at lengdane på sperrene må verta omlag 3 meter utfrå den tidlegare nemde regel om neverrøys på 2/3 av husbreidden (på ramo, stavlejo) Eg fortel at me skar åtte lengdar med sperrematerial, og Hans kjem då til at me manglar materialar til tre sperrepar. Sperrematerialen me skar har ikkje lengda nok, 6m, til å gje to sperre i kvar lengde. Huset er omlag 5 meter langt og med 80 cm mellom kvart sperrepar, vert det 500 delt på 80 og då får ein vel seks sperrerom. Det er då trong for seks par sperrer pluss eit par i eine enden, altså totalt sju sperrepar. Hans fortel at det vart ikkje så nøye om ikkje målet vart heilt nøyaktig brukt. Det vart tilpassa og delt ut på den lengden som var. Så snakkar me litt om korleis sperrepara vert skåren saman. Det var to måtar, men mest den eine: - da va helst gaffelen so va brukt Hans forklarer og teiknar korleis denne gaffelskøyten må gjerast. Det er ikkje så beint fram, for skøytane skal koma vinkelrett på einan. Denne spesielle vinkel-bruken gjer at belastninga på endeveden vert minimalisert i høve til det å skjera skøyten beint opp etter takrøyset. Den andre måten vert sperrene hakvkløyvd og sett mot einanan. Me gjekk ut og arbeidde vidare med tilpassing og nedfelling av snedbanda på den andre grinda. Den første ferdige grinda ligg på sagbenken og kubbabenken, og den andre grinda vert lagt oppattå denne og så stiller han stavane likt med den første grinda og kopierer lego. Ved tilpassing av snedbandet sagar han med stikksag mellom snedband og staven for å gjera det romsligare for nedfelling av sendbandet. Men det må ikkje verta for romsleg, for då kan det verta slark i grinda. Det ser ut til at Hans tek i bruk ulike teknikkar og verktøy for å tilpassa snedbanda. Ein gong er det snedbandet han pussa på, ein anna gong er det staven eller beten. Medan me arbeider vert det prata litt. Hans spør litt om timmerfåteprosjektet som no er på gang. Han tykkjer det vert for seint å fella tømmeret no i april. Eg seier at Vossingane meinte det var vanleg å fella så seint som dette, men det tvilar Hans sterkt på: - timmeret so e høggje i april trekkje meir vatn på sjødn Han seier at han vil fort sjå dette på materialen når han vert felt. Sjølv har han erfart: - materialen vert mjukare (og tyngre) å saga når han vert hoggjen for seint. Det vanlege var å hogga i januar og februar, kanskje litt i slutten på desember. Hans undrast og kvar timmeret i flotane vart saga sidan det ikkje var løyve til å ha sagbruk innan fem mil frå Bergen. Det vart litt arbeidsamt med å tilpassa snedbandet på den andre grinda. Veden i den eine staven var uvanleg hard å skjera og stemma i. I tillegg var også det eine snedbandet litt vinsk. Etter ein del høvling, stemming og saging og prøving seier Hans: me smeisa te me detta dar, sa han Berje i Långedalen ette at dei hadde diskutert litt korleis noko skulle gjerast. (Han var bygningsmann)
(04.04.1997)